LIGJET E BIZNESIT
Diamantet janë praktikisht të përjetshëm, dhe ari është i çmuar, por cili është më i rrallë? Dhe, po aq e rëndësishme, a ndikon vërtet kjo gjë e rrallë në çmimin që shohim në dyqanet e bizhuterive? Gjatë formimit të planetit tonë, elementët më të rëndë u tërhoqën në thelbin e tokës. Kjo është arsyeja pse sa më afër sipërfaqes, aq më rrallë gjendet ari dhe elementë të tjerë të rëndë në shkëmb.
Ari është i pranishëm në një numër të madh shkëmbinjsh në koren e tokës, por për të formuar një depozitë, është e nevojshme të arrihen përqendrime të caktuara të këtij metali në mënyrë që minierat të bëhen ekonomikisht të qëndrueshme.
Sipas Yana Fedorchuk, bashkëdrejtoreshë e Laboratorit të Kërkimeve Gjeologjike Eksperimentale të Presionit të Lartë në Universitetin Dalhousie në Halifax, përqendrimi mesatar i arit në koren e tokës është “shumë, shumë i ulët” – 4 ppb. Në mënyrë që të nxirret ari në mënyrë që produkti të ketë ndonjë vlerë domethënëse tregu, thotë ajo, depozita e arit duhet të jetë 1250 herë më e përqendruar se kjo vlerë mesatare.
Diamantet, nga ana tjetër, janë një formë e një elementi shumë të zakonshëm: karboni, nën presion të lartë. Në formën e tij të pavulosur, ai njihet si grafit, një material laps. Krahasuar me arin, përqendrimi mesatar i karbonit në koren e tokës është afërsisht 200,000 pjesë për miliard.
Rrallësia e diamanteve ka pak të bëjë me përbërjen e tyre kimike, ajo sigurohet nga proceset gjeologjike natyrore për shndërrimin e karbonit në diamante, të cilat kërkojnë kushte shumë specifike.
Vërtetë, në rastin e fundit, ato do të jenë të vogla dhe nuk ka gjasa të jenë të dobishme për argjendaritë, kështu që kostoja e tyre është e ulët. Diamantet e formuar thellë në mantelin e Tokës mund të ngrihen nga magma e thellë ose të shtyhen lart gjatë ngritjes së ngadaltë të shkëmbinjve të thellë gjatë proceseve të rritjes malore. Por gjatë këtij procesi, diamantet grafitizohen [d.m.th., ato ekzistojnë në formën e grafitit] dhe nuk dalin kurrë në sipërfaqe si gurë të çmuar.
Formula e nevojshme për formimin e diamanteve varet nga thellësia, temperatura dhe presioni: karboni duhet të shtrihet të paktën 150 kilometra nën sipërfaqen e Tokës dhe të nxehet në rreth 1200 gradë Celsius me një presion prej rreth 5 miliardë paskal.
Pas kësaj, një faktor i caktuar për shembull, një shpërthim vullkanik duhet të shtyjë diamantin e ardhshëm në sipërfaqe, ku do të ftohet dhe kristalizohet. Ky proces i pazakontë i bën diamantet e nxjerra natyrale më të rrallë se ari.
Por në formën e tij elementare, ari është shumë më i rrallë se diamantet. Në fund të fundit, karboni është një nga elementët më të bollshëm në tokë, veçanërisht kur krahasohet me metalet më të rënda si ari dhe një diamant është bërë thjesht prej karboni nën presion të jashtëzakonshëm.
Shpikja e diamanteve sintetike e ndërlikon më tej çështjen. Shkencëtarët mund të rikrijojnë kushtet e nevojshme për ta kthyer grafitin në diamante në laborator, nuk kërkohet ndonjë shpërthim vullkanik, por nuk mund të thuhet e njëjta gjë për arin (alkimia është ende një pseudoshkencë, për fat të keq).
Edhe pse diamantet sintetike janë bërë nga e njëjta substancë si ato natyrale, ato zakonisht shiten për 30% më pak në treg. Pra, çfarë e përbën çmimin në fund? Në fakt, është ekskluzivisht nga manipulimet e marketerëve dhe proceseve aktuale ekonomike.
Edhe ari si metal edhe diamantet si substancë vlejnë shumë por vetë njerëzit i bëjnë ato astronomikisht të shtrenjta, pavarësisht nëse është puna mjeshtërore e një argjendari apo rrethanat e pazakonta në të cilat është nxjerrë guri i çmuar, si dhe karakteristikat e tij unike.
