LIGJET E BIZNESIT
Nga Minxin Pei
Qeniet njerëzore që po u afrohen te 100-ave, mendojnë normalisht për vdekjen. Por partitë politike që festojnë 100- vjetorin e tyre, siç do të bëjë Partia Komuniste e Kinës më 1 korrik, janë të fiksuara pas pavdekësisë.
Një optimizëm i tillë duket i çuditshëm për partitë që sundojnë diktaturat, pasi të dhënat mbi jetëgjatësinë e tyre nuk frymëzojnë shumë optimizëm. Fakti që asnjë parti tjetër e tillë në kohët moderne nuk ka mbijetuar për një shekull, duhet t’u japë udhëheqësve kinezë arsye për t’u shqetësuar, dhe jo festuar.
Një arsye e qartë për jetëgjatësinë relativisht të shkurtër të partive komuniste ose autoritare, është se në dallim nga demokracitë, diktaturat moderne të dominuara nga partitë, u shfaqën vetëm gjatë shekullit XX. Bashkimi Sovjetik, diktatura e parë e këtij lloji, u themelua në vitin 1922.
Kuomintang (KMT) në Kinë, një parti gati-leniniste, mori nën kontroll Kinën në vitin 1927. Nazistët erdhën në pushtet në Gjermani vetëm në vitin 1933, ndërsa të gjitha regjimet komuniste të botës u krijuan pas Luftës së Dytë Botërore.
Por ekziston një shpjegim më themelor sesa rastësia historike. Mjedisi politik në të cilin veprojnë partitë diktatoriale, nënkupton një ekzistencë shumë më Hobsiane -“të keqe, brutale dhe të jetëshkurtër” – sesa ajo e homologëve të tyre demokratikë.
Një mënyrë e sigurt për të siguruar vdekjen e partive diktatoriale, është kur zhvillojnë një luftë dhe e humbin atë, një fat që e pësuan nazistët në Gjermani dhe fashistët e Mussolinit në Itali. Por shumica bien nga pushteti në një mënyrë shumë më pak dramatike (apo traumatike).
Në regjimet jo-komuniste, partitë që kanë qeverisur për një kohë të gjatë, si KMT në Tajvan dhe Partia Revolucionare Institucionale e Meksikës (PRI), panë parullat kundër tyre nëpër mure, dhe filluan me shpejtësi reformat demokratizuese, përpara se të humbnin të gjithë legjitimitetin e tyre.
Ndonëse këto parti humbën zgjedhjet, ato mbetën aktive në politikë,dhe më pas u rikthyen në pushtet duke fituar në zgjedhjet demokratike (në Tajvan në vitin 2008 dhe në Meksikë në vitin 2012).
Përkundrazi, regjimet komuniste që përpiqen të qetësojnë popullsinë e tyre përmes reformave të kufizuara demokratike, kanë përfunduar që të gjitha në kolaps. Në ish-bllokun sovjetik, masat liberalizuese të viteve 1980, nxitën shpejt revolucionet, të cilat i hodhën komunistët – edhe në vetë Bashkimin Sovjetik – në koshin e plehrave të historisë.
Gjatë festimeve për këtë përvjetor jubilar, PKK nuk dëshiron që të merret me këtë histori. Nuk ka dyshim se presidenti kinez, Xi Jinping, dhe kolegët e tij duan që të projektojnë imazhin e besimit dhe optimizmit. Por propaganda politike nuk është zëvendësuese e një strategjie për mbijetesë, dhe meqë PKK përjashton reformat si shumë të rrezikshme, opsionet e tjera në dispozicion të saj janë shumë të kufizuara.
Para se Xi të ngjitej në pushtet në vitin 2012, disa udhëheqës kinezë vëzhguan modelin e Singaporit. Partia e Veprimit të Popullit (PAP), e cila ka qeverisur qytetin-shtet pa ndërprerje që nga viti 1959, duket se i ka të gjitha:një monopol gati të plotë të pushtetit, qeverisje kompetente, performancë ekonomike superiore dhe një mbështetje të besueshme popullore. Por sa më shumë që e vëzhgonte këtë model – duke dërguar dhjetëra mijëra zyrtarë në Singapor – aq më pak dëshironte të bëhej një version gjigant i PAP. Komunistët kinezë do të donin që të kishin pushtetin e PAP, por jo të përvetësonin të njëjtat metoda dhe institucione që ndihmojnë në ruajtjen e epërsisë së PAP.
Nga të gjithë përbërësit institucionalë, që e kanë bërë të veçantë dominimin e PAP, Partisë Komuniste të Kinës i pëlqenin partitë e legalizuara opozitare në Singapor, zgjedhjet relativisht të rregullta dhe sundimi i ligjit. Udhëheqësit kinezë e kuptojnë se këto institucione, jetike për suksesin e PAP, do ta dobësonin me pasoja fatalisht monopolin politik të PKK nëse modeli të aplikohet në Kinë.
Kjo është ndoshta arsyeja pse modeli i Singaporit e ka humbur shkëlqimin e tij në epokën Xi Jingping, ndërsa modeli i Koresë së Veriut – represion politik totalitar, kulti i liderit suprem dhe juche (mbështetja ekonomike e vetvetes) – është bërë më tërheqës.
Është e vërtetë, që Kina nuk është bërë ende një “Kore e Veriut” gjigante, por shumë tendenca gjatë 8 viteve të fundit e kanë zhvendosur vendin në atë drejtim. Në nivelin politik, është rikthyer sundimi i frikës, jo vetëm për njerëzit e zakonshëm, por edhe për elitat drejtuese të PKK, pasi Xi ka rikthyer spastrimet, nën maskën e një fushate të përhershme anti-korrupsion.
Censura është në nivelin e saj më të lartë në epokën pas Mao Ce Dunit, dhe regjimi i Xi e ka eleminuar hapësirën për veprimin e shoqërisë civile, përfshirë OJQ-të. Madje, autoritetet i kanë frenuar sipërmarrësit privatë të Kinës përmes goditjeve rregullatore, ndjekjes penale dhe konfiskimit të pasurisë.
Dhe Xi ka ushqyer me ngulm kultin e tij të personaliteti. Këto ditë, faqja e parë e gazetës “Daily People”ishte e mbushur me artikuj mbi aktivitetet dhe urdhëresat personale të Xi. Historia e redaktuar e PKK, e botuar së fundmi në kuadër të 100-vjetorit të partisë, i kushton një të katërtën e përmbajtjes së saj 8 viteve në pushtet të Xi Jingping, ndërsa i jep vetëm gjysmën e hapësirës Deng Xiaoping, shpëtimtarit të vërtetë të PKK.
Në nivelin ekonomik, Kina nuk e ka përqafuar ende plotësisht ideologjinë e mbështetjes vetëm tek forcat e veta. Por Plani i ri 5-vjeçar i Partisë Komuniste Kineze parashikon një vizion të vetë-mjaftueshmërisë teknologjike dhe sigurisë ekonomike,të fokusuar tek rritja ekonomike e brendshme.
Megjithëse partia ka një justifikim të arsyeshëm – strategjia e shkëputjes ekonomike dhe teknologjike të Amerikës nuk i lë asnjë alternativë tjetër – pak demokraci perëndimore do të donin të kishin marrëdhënie të ngushta ekonomike me një vend që e sheh Korenë e Veriut si modelin e saj të ardhshëm politik. Kur udhëheqësit e Kinës të ngrenë dolli për 100-vjetorin e PKK, ata duhet të pyesin nëse partia është në rrugën e duhur. Nëse nuk është, momenti i ardhshëm i PKK mund të jetë edhe i fundit për të.
Shënim: Minxin Pei, është profesor i qeverisë në kolegjin Claremont McKenna, dhe anëtar i think-tankut “German Marshall Fund”. /
“Project Syndicate”
