Rritje rekord e shpenzimeve për armët bërthamore

Shpenzimet globale për armët bërthamore vlerësohet të jenë rritur me 13% në një rekord prej 91.4 miliardë dollarësh gjatë vitit 2023, sipas llogaritjeve nga grupi i Fushatës Ndërkombëtare për Shfuqizimin e Armëve Bërthamore (Ican).

Totali i ri, i cili është rritur me 10.7 miliardë dollarë nga viti i kaluar, është nxitur kryesisht nga rritja e theksuar e buxheteve të mbrojtjes në SHBA, në një kohë të pasigurisë gjeopolitike më të gjerë të shkaktuar nga pushtimi rus i Ukrainës dhe lufta Izrael-Hamas.

Të nëntë vendet e armatosura bërthamore të botës po shpenzojnë më shumë, shtoi Ican, me Kinën që gjykohet të jetë shpenzuesi i dytë më i madh me një buxhet prej 11.9 miliardë dollarësh – megjithëse totali i Pekinit është shumë më poshtë se 51.5 miliardë dollarë që i atribuohen SHBA-së.

Rusia është shpenzuesi i tretë më i madh, me 8.3 miliardë dollarë, e ndjekur nga Britania e Madhe 8.1 miliardë dollarë dhe Franca 6.1 miliardë dollarë, megjithëse vlerësimet për tre vendet me programe bërthamore të padeklaruara; India, Pakistani dhe Izraeli janë të ndërlikuara nga mungesa e transparencës.

“Këto miliarda mund të ishin përdorur për të luftuar ndryshimet klimatike dhe për të shpëtuar kafshët dhe bimët që mbajnë jetën në Tokë nga zhdukja, për të mos përmendur përmirësimin e shërbimeve shëndetësore dhe arsimore në mbarë botën,” tha Snyder, një nga autoret e studimit.

Gjatë pesë viteve të fundit, që kur Ican filloi kërkimin e tij, shpenzimet e armëve bërthamore janë rritur me 34%, ose 23.2 miliardë dollarë. Shpenzimet nga SHBA u rritën me 45% gjatë asaj kohe dhe me 43% në Mbretërinë e Bashkuar, dhe sipas tendencave aktuale do të kalojnë 100 miliardë dollarë në 2024.

Presidenti i Rusisë, Vladimir Putin, i është referuar në mënyrë të përsëritur arsenalit bërthamor të vendit të tij për të paralajmëruar perëndimin për një ndërhyrje të drejtpërdrejtë ushtarake në Ukrainë që nga fillimi i pushtimit në shkallë të plotë në shkurt 2022. Rusia gjithashtu filloi një seri stërvitjesh që simulojnë përdorimin e armëve taktike bërthamore afër kufirit me Ukrainën në maj.

Të dhëna të tjera, të përmbushura nga Instituti Ndërkombëtar i Kërkimeve të Paqes në Stokholm (Sipri), tregojnë se numri i kokave bërthamore aktive është gjithashtu pak më i lartë, në 9,585, të nxitura kryesisht nga Kina duke rritur arsenalin e saj në 500 nga 410.

Shtetet më të mëdha bërthamore mbeten, siç kanë bërë që nga vitet 1950, SHBA dhe Rusia, të cilat zotërojnë rreth 90% të të gjitha kokave. Rusia ka 4,380 koka bërthamore të vendosura ose në ruajtje, krahasuar me SHBA-në me 3,708, shtuan studiuesit.

Studiuesit e Sipri thanë se “Rusia vlerësohet të ketë vendosur rreth 36 më shumë koka luftarake me forca operacionale sesa në janar 2023”, megjithëse ata shtuan se nuk kishte prova të qëndrueshme që Moska kishte vendosur ndonjë nga raketat e saj bërthamore në Bjellorusi, pavarësisht deklaratave publike nga Putin dhe Presidenti i Bjellorusisë, Aleksandër Lukashenko.