LIGJET E BIZNESIT
Vrasjet janë diçka tragjike, por çfarë është ajo që i shtyn disa njerëz të vrasin? Michael Mosley ka kërkuar të eksplorojë dhe studiojë mendjet e vrasësve.
Në vitet 1870, dr. Cesare Lombroso, shpesh i quajtur babai i kriminologjisë shkencore, po studionte kriminelët e burgosur në Torino. Ai ishte i bindur se kriminelët janë një hap prapa shkallës së evolucionit, një rikthim i njeriut në primitivitet. Ai vendosi, pas disa vitesh studimi, se mund ta dallosh një kriminel që ka nga forma e fytyrës.
“Veshët e një krimineli,” thotë ai, “janë në përgjithësi të mëdhenj. Hunda pak me kurriz, si sqepi i një zogu grabitqar”.
Por fatkeqësisht, dallimi i kriminelëve potencialëve nuk ishte një proces aq i thjeshtë sa Dr. Lambroso pretendonte nëpërmjet zbulimeve të tij shkencore, gjetje të cilat u diskredituan shumë shpejt. Por këto ishin fillimet e kërkimeve që kanë vazhduar për më shumë se një shekull, për të zbuluar nëse kriminelët, e veçanërisht vrasësit kanë mendje të ndryshme nga ajo e njerëzve normalë. Shpikja e skanerit të trurit në vitet ‘80 revolucionarizoi të kuptuarit e asaj që ndodhet brenda kokave tona.
Studimi i parë me skaner i vrasësve u bë në Kaliforni nga neuroshkencëtari britanik Adrian Raine. Ai u dërgua në Golden State për shkak të numrit të madh të personave të dhunshëm dhe vrasësve.
Përgjatë shumë viteve Rained dhe ekipi i tij skanuan trurin e shumë vrasësve dhe pothuajse të gjithë tregonin ndryshime të ngjashme të trurit.
Ekziston një aktivitet i reduktuar në korteksin para-ballor, zonën e trurit që kontrollon impulse emocionale. Pra, vrasësit kanë tru që i bën më të prirur ata drejt zemërimit dhe inatit, e nuk janë shumë të aftë të kontrollojnë veten.
Por pse ndodh kjo?
Studimet e Raines tregojnë se një pjesë e arsyes mund të jetë abuzimi në fëmijëri, që mund të krijojë vrasës duke shkaktuar dëme fizike në tru. Korteksi para-ballor është veçanërisht i pambrojtur.
Një nga të burgosurit që Raine skanoi ishte Donta Page, një burrë që vrau brutalisht një vajzë 24-vjeçare kur ajo e pa që ai po vidhte shtëpinë e saj. Kur ishte fëmijë, Page rrihej vazhdimisht nga e ëma, dhe ndërsa rritej, abuzimi vazhdonte më keq. Mamaja e tij përdorte litarë elektrikë, këpucë, e çfarëdolloj mjeti tjetër për ta rrahur Donta-n.
Abuzimi fizik e psikologjik ishte i përditshëm. “Kanë qenë abuzimet e dhunshme që e çuan Dontan në këtë akt barbar,” thotë Raine.
Por vetëm një pjesë e vogël e atyre që kanë kaluar fëmijëri të tmerrshme bëhen vrasës. Cilët janë faktorët e tjerë që na predisponojnë për t’u bërë vrarës?
Një zbulim i madh u bë në vitin 1993 ku të gjithë meshkujt e një familje në Hollandë kishin histori dhune. U deshën 15 vjet që të zbulohej se atyre, të gjithëve u mungonte i njëjti gen.
Ky gen prodhon një enzimë të quajtur moaoa që rregullon e balancon impulset nervore. Nëse kjo enzimë të mungon atëherë je i predispozuar për t’u bërë i dhunshëm. Njihet si “geni luftëtar” dhe rreth 30% e meshkujve e kanë këtë gen, por ajo që ndodh gjatë fëmijërisë është shumë e rëndësishme për mbarëvajtjen e genit luftëtar.
Jim Fallon, profesor psikiatrie në Universitetin e Kalifornisë, ka një interes personal në këtë kërkim. Pasi zbuloi se një numër i madh vrasësish në pemën e familjes së tij, ai kishte testuar veten gjenetikisht dhe zbuloi se kishte shumë gene që ishin të lidhura me sjelljet e dhunshme.
Ai thotë: “Njerëzit me më pak gene të rrezikshme, bëhen vrasës dhe janë psikopatë. Unë i kam të gjitha genet e dhunshme të familjes sime”. Por Jim nuk është vrasës, ai është një profesor i nderuar dhe për t’u shmangur veprimeve të dhunshme ai thotë se padyshim që fëmijëria e lumtur e ka ndihmuar atë.
Pra, tendenca gjenetike ndaj dhunës, së bashku me një fëmijëri të abuzuar, janë kombinimet e një vrasësi.
Pra, tiparet e një vrasësi janë edhe të lindura, por edhe të bëra me kalimin e kohës.
Por çfarë mund të bëjmë tani që dimë t’i japim një përgjigje pyetjes?
Kërkimet po fokusohen në mënyrat për të reduktuar sjelljet e dhunshme dhe mësimi i familjeve në përmirësimin e aftësive prindërore është një mënyrë e mirë. /BBC
