LIGJET E BIZNESIT
Nga Fatos Çoçoli
Tuneli Sveti Rok në Kroaci është një tunel alpin, shumë i ngjashëm me tunelin tonë të Llogarasë. Ai është i gjatë 5.7 km, ndërkohë që Tuneli i Llogarasë është 5.9 km. Që të dy tunelet kanë nga dy tuba, pra dy kalime. Pavarësisht se tubi i dytë i emergjencës në tunelin kroat është dukshëm më i vogël, tunelet janë shumë të ngjashëm.
Ndërkohë, një vit më vonë, në Kroaci u ndërtua edhe një tunel tjetër i gjatë, gati binjak për nga të dhënat, me Sveti Rok. Quhet tuneli “Mala Kapela” (Kapelja e Vogël). Ky tunel është 5.8 km i gjatë.
Të dyja tunelet, sipas burimeve qeveritare kroate(https://mints.gov.hr/news-11455/both-tubes-of-sveti-rok-and-mala-kapela-tunnels-formally-opened-to-traffic/17430), i kanë kushtuar buxhetit të Shtetit të Kroacisë 2.3 miliardë kuna kroate ose 137 milionë euro të atëhershëm.
Tabela 1. Pse tunelet kroate dhe Tuneli i Llogarasë janë të ngjashëm?
- Mala Kapela (2002-2004) 8 km
- Cveti Rok (2001-2003) 7 km
- Tuneli i Llogarasë (2021-2024) 9 km
- Të tre tunelet kanë nga dy tuba, pra dy kalime
Në pamje të parë, kemi dy tunele kroate, shumë të ngjashme me tonin, me Tunelin e Llogarasë, që i kanë kushtuar qeverisë kroate shumë më pak se vetë Tuneli i Llogarasë!
Tunelet kroate do të kushtonin më shumë se tuneli shqiptar, po të ndërtoheshin në vitet 2021-2024!
Në dukje, shqetësimi dhe fjalnaja e sotme se Tuneli i Llogarasë na ka kushtuar shumë shtrrenjtë, 190 milionë euro, duket sikur qëndron. Në të vërtetë, po të përqëndrohemi në krahasimin e kostove me dy tunelet gati binjakë me të në Kroaci, sikur të dyja tunelet kroate të ndërtoheshin në periudhën 2021-2024 kur u ndërtua tuneli ynë, ata do të kushtonin seicili edhe më shumë se sa Tuneli i Llogarasë!
Po pse? Për një fakt kokëfortë dhe shumë të thjeshtë. Kosto mesatare e ndërtimit të rrugëve dhe tuneleve në Evropë dhe kudo në botë, në dy dekadat e fundit, është rritur me 2.4 herë. Janë rritur shumë kosto e betonit, e hekurit, e gërmimit, e transportit dhe kështu me rradhë. Pra, kostot kryesore të punimeve nëpër rrugë dhe tunele.
Tabela 2. Kosto e ndërtimit është rritur me 2.4 herë në 20 vitet e fundit në botë
- Çimento + 174%
- Hekur + 310%
- Pagat + 284%
- Transporti + 187%
- Punime gërmimi + 190%
Pa folur për një nga kostot e tjera kryesore, që është kosto e fuqisë punëtore, rrogat. Nëse Tuneli i Llogarasë do të ishte ndërtuar në vitin 2004, në kohën kur u ndërtuan dy binjakët e tij kroatë, nëse e sjellim me nivelin e kostove të vitit 2004, ai do të kishte kushtuar vetëm 86 milionë euro.
Pra, nëse ndërmarrim një udhëtim në kohë. Po ashtu, nëse ndërmarrim udhëtimin e kundërt po në kohë, i sjellim dy tunelet kroate dhe me kostot e tanishme i ndërtojmë ata sot, atëhere ata që të dy do t’i kishin kushtuar Buxhetit të shtetit kroat 422 milionë euro!
Prandaj, nëse SPAK shikon me kujdes librat e shpenzimeve të Tunelit të Llogarasë, bazuar në kostot e manualeve ndërkombëtare dhe vendase të ndërtimit të viteve të fundit, nuk do të gjejë shumë ngjashmëri me kostot e njëzet viteve më parë në Kroaci.
Kësisoj, ia vlen ta shikojmë me këndvështrimin e duhur një nga veprat infrastrukturore më të rëndësishme tonat. Tuneli i Llogarasë lidh Vlorën, kryeqendrën e Jugut të Shqipërisë, me Rivierën Shqiptare, e cila përfaqëson një perlë të natyrës, me bukuri të pashoqe dhe plazhe të shumtë e të virgjër përgjatë bregdetit.
Tuneli shmang kalimin në Qafën e Llogarasë, 1027 metra mbi nivelin e detit, duke eliminuar kështu rreth 600 metra lartësi, si dhe kalimet e ngushta, me shumë kthesa dhe tejet të pjerrëta të rrugës së Qafës së Llogarasë. Tuneli i Llogarasë është një nga projektet më të mëdha infrastrukturore të dekadës së fundit në Shqipëri dhe, pavarësisht debateve që kanë shoqëruar zbatimin e tij, ai mbart një paketë të qartë përfitimesh ekonomike afatshkurtra dhe afatgjata.
Ky investim nuk ka vetëm karakter rrugor; ai përfaqëson një ndryshim të rëndësishëm në mënyrën se si Shqipëria e lidh jugun turistik me tregun kombëtar dhe ndërkombëtar. Alternativa e vetme e tij, zbritja dhe ngjitja e Qafës së Llogarasë jo vetëm konsumonte kohë, por krijonte edhe kosto të larta operative për automjetet: djegie më e madhe karburanti, konsumim i frenave, amortizim i mjeteve, dhe timonim i vështirë gjatë sezonit të dimrit.
Tuneli e shkurtoi kohën me 15–25 minuta, uli kostot e transportit për banorët lokalë, turistët dhe bizneset, si dhe rriti sigurinë rrugore, duke ulur aksidentet në një nga segmentet më të ndërlikuara të vendit. Në ekonomi, kursimi i kohës është produktivitet. Mijëra orë të kursyera gjatë sezonit veror përkthehen në efikasitet më të madh të sektorit turistik.
Investimi në tunel e ka ndikimin më të fortë në turizëm, me aksesin më të lehtë drejt Dhërmiut, Jalës, Himarës, Qeparoit dhe Sarandës. Vizioni “Riviera” si brand ndërkombëtar bëhet më i prekshëm me një lidhje rrugore të shpejtë dhe të sigurt.Turistët e huaj, veçanërisht të ardhur me makina nga Kosova, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi dhe vendet e Evropës Qendrore, përfitojnë nga një rrugë më e parashikueshme dhe më pak stresuese. Në praktikë, tuneli bëhet një shumëzues ekonomik për gjithë zonën e Jugut.
