LIGJET E BIZNESIT
Një biznesmen nga Bregu Lindor joshi qindra investitorë me premtime për fitime kolosale, kur në realitet ato fitime nuk ekzistonin dhe ai përdori paratë nga investitorët e rinj për të shlyer investitorët e mëparshëm.
Por në këtë rast, emri i tij nuk është Bernie Madoff, por Ian Bick.
Në vitin 2013, Bick ishte një promovues 18-vjeçar i ngjarjeve me biznese të shumta në Danbury, Connecticut. Nga jashtë, ato dukeshin se ishin sipërmarrjet e suksesshme të një mrekullie sipërmarrëse.
Por prapa skenave, “ishte një shfaqje pa pagesë për të gjithë”, thotë Bick në “Generation Hustle”, seriali i ri antologjik i HBO Max për të rinjtë, ambiciozët dhe mashtruesit.
Bick thotë se ai nuk po përpiqej të drejtonte një skemë Ponzi.
“Unë e shikoja atë si marrjen e një kredie për të shlyer një kredi tjetër,” shpjegon Bick, i cili në vitin 2016, u dënua për mashtrimin e investitorëve të biznesit të tij prej afro 500,000 dollarësh”.
Qoftë në shkallë më të vogël si ajo e Bick-ut, ose jashtëzakonisht e madhe si ajo e Bernie Madoff, ky lloj mashtrimi financiar është jashtëzakonisht i zakonshëm dhe gjithnjë e më i zakonshëm.
JA NJË VËSHTRIM NË 10 NGA SKEMAT MË FAMËKEQE PONZI NË HISTORINË E SHBA:
- Charles Ponzi – $15 million
Krahasuar me të këqijat e sotme famëkeqe, humbja e lidhur me këtë mashtrim në vitin 1920 mund të duket e vogël. Por në përrallën e Charles Ponzi-t, nuk ishte vetëm madhësia e mashtrimit, por shpejtësia me të cilën u bë. Sipas revistës “Smithsonian”, Ponzi fitoi rreth 15 milionë dollarë në tetë muaj duke i bindur huadhënësit se mund t’i bënte ata të pasur me investime në kuponët e përgjigjeve postare ndërkombëtare. Historia e tij ishte aq famëkeqe saqë bazat e skemës piramidale, marrja e parave nga një investitor i ri për të paguar një të vjetër, filluan të mbanin emrin e tij, pavarësisht faktit se ai nuk ishte i pari që e bëri këtë.
- Lou Pearlman – $300 million
Njeriu pas grupeve të djemve ‘N’SYNC dhe Backstreet Boys, trashëgimia e Lou Pearlman përfshin gjithashtu një skemë masive Ponzi. Përveç që u padit nga grupet që ai krijoi për vjedhje të parave, Pearlman mashtroi investitorët dhe bankat për më shumë se 300 milionë dollarë në bazë të kompanive që ekzistonin vetëm në letër. Në vitin 2008, ai u dënua për akuza për komplot dhe pastrim parash dhe u dënua me 25 vjet burg federal. Ai vdiq në moshën 62-vjeçare në vitin 2016.
- Gerald Payne and Greater Ministries International – $448 million
Në vitet 1990, Gerald Payne dhe udhëheqja në Kishën e tij Ndërkombëtare bindi afro 20,000 investitorë që të dorëzonin miliona në një program që pretendonte se mund të “Dyfishonte bekimet e tyre”. IRS filloi të hetonte bazuar në aktivitetin e dyshimtë të bankës dhe në vitin 2001 Payne u dënua me 27 vjet burg. Në atë kohë, IRS e quajti atë një nga skemat më të mëdha Ponzi që kishte hetuar ndonjëherë.
- Reed Slatkin – $593 million
I njohur si bashkëthemelues i EarthLink, ofruesi i shërbimit të internetit që u lançua në mesin e viteve ’90, prokurorët thonë se skema masive Ponzi e Reed Slatkin filloi shumë përpara se kompania të ekzistonte. Në vitin 2003, ish-menaxheri i investimeve në Santa Barbara u deklarua fajtor për mashtrimin e investitorëve të tij prej më shumë se 500 milionë dollarësh gjatë 15 viteve, duke filluar nga viti 1986.
- Scott Rothstein – $1.2 billion
Nuk janë gjithmonë financat ata që drejtojnë mashtrimet më të mëdha: Scott Rothstein përdori firmën e tij ligjore Fort Lauderdale për të drejtuar një skemë 1.2 miliardë dollarësh Ponzi. Sipas Miami Herald, Rothstein i bindi investitorët e tij që të blejnë marrëveshje false ligjore. Ai u dënua me 50 vjet burg në vitin 2010, një dënim që mbahet pavarësisht përpjekjeve të tij për ulje.
- Tom Petters – $3.7 billion
Sipas New York Times, biznesmeni Tom Petters u akuzua për vjedhje të parave nga fondet mbrojtëse, misionarët dhe pastorët. Petters u premtoi investitorëve se duke derdhur para në organizatën e tij, ata do të financonin blerjen e mallrave të shitjes me pakicë që më pas do t’u shiteshin shitësve me pakicë për një fitim. Por nuk ndodhi kështu dhe në vitin 2010 Petters u dënua me 50 vjet burg. Raportohet se mashtrimi është më i madhi në historinë e Minesotës.
- R. Allen Stanford – $7 billion
Manjati i Teksasit R. Allen Stanford organizoi një skemë 20-vjeçare nëpërmjet bankës së tij në det të hapur në Antigua, duke mashtruar nga miliarda pothuajse 30,000 investitorë nga më shumë se 100 vende. Mashtrimi përfshinte certifikata të rreme depozitimi dhe prokurorët akuzuan Stanford-in për kanalizimin e fondeve në interesat e tij personale, duke përfshirë turnetë e pasurive të paluajtshme dhe kriketit. Në vitin 2012, Stanford u dënua me 110 vjet burgim federal.
- Bernie Madoff – $20 billion
Është e paqartë se në cilën pikë Bernie Madoff filloi të formësonte skemën më të madhe Ponzi në histori; disa besojnë se mund të jetë shtrirë deri në vitet 1960. Pavarësisht afatit kohor, ajo që dihet është se ai mashtroi mijëra investitorë nga 20 miliardë dollarë fonde kryesore. Pas arrestimit në vitin 2008, ai u dënua me 150 vjet burg, ku vdiq më 14 prill në moshën 82-vjeçare.
- Satish Kumbhani – $2 billion
Satish Kumbhani, 36 vjeç, akuzohet se ka mashtruar investitorët në lidhje me “programin e huadhënies” së kriptomonedhës, ku ai pretendoi se teknologjia pronësore do të sillte kthime të konsiderueshme për investitorët duke ndjekur tregjet e këmbimit të kriptomonedhave. Kumbhani dhe bashkëpunëtorët e tij dyshohet se fituan rreth 2.4 miliardë dollarë në skemë. Kumbhani akuzohet për konspiracion, mashtrim elektronik, komplot për të kryer manipulim të çmimeve të mallrave, operim i një biznesi të pa licencuar të transmetimit të parave dhe komplot për të kryer pastrim ndërkombëtar parash. Ai mund të përballet me 70 vjet burg.
- Zachary Horwitz – $650 million
Aktori i Hollivudit, Zachary Horwitz, i cili pranoi se drejtonte një skemë shumëmilionëshe të llojit Ponzi, u dënua me 20 vite burgim nga një gjykatë feredale amerikane. Departamenti i Drejtësisë tha në një njoftim për shtyp se Horoëitz mblodhi të paktën 650 milionë dollarë me pretendime false se paratë e investitorëve u përdorën për të marrë të drejtat e licencimit të filmave që HBO dhe Netflix, e që supozohej se kishin rënë dakord t’i shpërndanin jashtë vendit.
Përveç dënimit me 240 muaj burgim, aktori do duhet të paguajë më shumë se 230 milionë dollarë si dëmshpërblim. Zachary Horwitz, 35 vjeç, u akuzua se kishte vendosur disa nga paratë e marra në llogaritë e tij personale dhe duke i përdorur paratë për blerjen e një rezidence personale prej rreth 5.7 milionë dollarësh, duke bërë disa udhëtime në Las Vegas dhe duke fluturuar me avionë me qira.
ÇFARË ËSHTË SKEMA E PONZIT, ORIGJINA DHE SHENJAT PARALAJMËRUESE:
Skema e Ponzit është një mashtrim i cili ka ne thelb marrjen e parave nga kursimtarët apo investitorët. Për të joshur këta të fundit të “investojnë” ajo ofron norma të larta kthimi me rrezik tepër të ulët ose 0.
Më pas Skema e Ponzit procedon në të tillë mënyrë: Për t’i kthyer paratë investitorëve vjetër ajo përdor paratë e marra nga investitorët e rinj, për t’i kthyer paratë këtyre të fundit ajo merr paratë e investitorëve të tjerë që vijnë dhe kështu me radhë.
Është e ngjashme me një skemë piramidale në të cilën të dyja janë të bazuara në përdorimin e fondeve të investitorëve të rinj për të paguar mbështetësit e mëparshëm. Për të dyja skemat Ponzi dhe skemat piramidale, përfundimisht nuk ka para të mjaftueshme për të vijuar më tej, dhe skemat shpërbëhen.
Kujtojmë se skema Ponzi u zbatua edhe në Shqipëri me firmat piramidale në ’97-n. Veprimtaria e tyre nisi së pari në vitin 1991 dhe i pari që hapi një firmë piramidale ishte Hajdin Sejdia, asokohe këshilltar ekonomik i kryeministrit Fatos Nano. Pasi nisi punën për ndërtimin e një hoteli në Tiranë, u largua me disa miliona dollarë. Vendi mbeti i hapur për themelet dhe për vite me radhë u njoh si Gropa e Hajdin Sejdisë. Pas kësaj disa kreditorë u likuiduan por shumica jo.
