“Kur është gjerësisht me ndikim, teknologjia ul kostot dhe çmimet, duke rritur të ardhurat reale të konsumatorëve dhe kërkesën për mallra dhe shërbime të reja – dhe si rrjedhim, punësim të ri.”
Philipp Carlsson-Szlezak, Kryeekonomist Global, Boston Consulting Group
Paul Swartz, Drejtor Ekzekutiv, Ekonomist i Lartë, Boston Consulting Group
Në vitin 1983, Wassily Leontief, ekonomist fitues i çmimit Nobel, arriti në përfundimin se puna njerëzore do të ndryshonte si puna e kalit, pasi u futën në përdorim automjetet – “së pari u pakësua dhe më pas u eliminua”.
Sot, një valë e re është shfaqur rreth “papunësisë teknologjike” pasi inteligjenca artificiale (IA), me premtimin e saj për inovacion në biznes, ka marshuar në ballë të debatit ekonomik.
Ekspertët argumentojnë se tani po shkojmë drejt një “bote pa punë”, ku makinat prodhojnë të gjitha gjërat dhe algoritmet ofrojnë të gjitha shërbimet. Njerëzit e jashtëzakonshëm nuk kanë asnjë rol në këtë realitet të shtrembëruar makroekonomik.
Kërcënimi nga automatizimi dikur u konsiderua aq i tmerrshëm, sa Bill Gates propozoi një “taksë për robotët” për kompanitë, që zgjidhnin robotët në vend të punës njerëzore, për të zbutur ndikimin tek punëtorët.
Megjithatë, në mes të përparimit të pamëshirshëm teknologjik gjatë 80 viteve të fundit, gjatë të cilave tregu i punës është rindërtuar – dhe më pas është rindërtuar sërish – ekonomia amerikane ka shtuar 120 milionë vende pune.
Në vitin 2024, ndërsa shkalla e papunësisë mbetet historikisht e ulët dhe pagat reale po rriten, pakkush e kujton idenë e taksave të robotëve të Gates.
Nëse shqyrtojmë me kujdes premtimin e IA përgjatë çdo hapi të rrugës së ecur mirë nga teknologjia e re te punësimi i ri, duket e pamundur që IA t’i japë fund një historie përtëritjeje dhe rregullimi të tregut të punës.
Ulja e kostos
Inteligjenca artificiale ka të ngjarë të ketë sukses në zëvendësimin e fuqisë punëtore, veçanërisht në shërbimet ku teknologjitë dixhitale kanë pasur vështirësi për ta bërë këtë në të kaluarën.
Megjithëse shpejtësia dhe madhësia e këtij ndikimi, ka të ngjarë të jenë më modeste nga sa presin shumë sot, ulja graduale dhe kumulative e rëndësishme e kostos (dhe rritja e produktivitetit) është një mundësi e sigurt.
Çmimet në rënie
Nëse teknologjia e kursimit të punës nuk mund të monopolizohet, ajo do të vazhdojë të nxisë konkurrencën e kostos dhe deflacionin. Larg nga të qenit specifik për prodhimin e ushqimit, efekti është parë në mallrat e prodhuara dhe tani duket se do të shpaloset në shërbime.
Politikëbërësit mund të kenë nevojë të vëzhgojnë dhe të sigurojnë struktura konkurruese të tregut, për të siguruar që IA të bëhet një forcë deflacioniste në ekonomi.
Kërkesa e re
Fitimet reale të të ardhurave shpesh nxisin kërkesën për mallra dhe shërbime, që mezi njiheshin kur filloi një valë e re teknologjike (pak do të kishin parashikuar ardhjen e tregtarëve të mediave sociale disa dekada më parë).
Ky efekt i kërkesës mund të jetë afatshkurtër nëse konsumatorët duan të kursejnë të ardhurat e tyre. Megjithatë, teprica e kursimeve që rezulton, duket e pamundur dhe drejtpërdrejt bie në kundërshtim me të dhënat historike.
Punësimi i ri
Po sikur një makinë ose një algoritëm të mund të përmbushë gjithmonë kërkesën e re? Që njerëzit të humbasin të gjithë avantazhin krahasues duket jashtëzakonisht e pamundur. Vetitë e IA për rritjen e punës janë po aq të besueshme sa ato që eliminojnë punën e saj.
Por edhe nëse fjalët e Leontief do të dilnin parashikuese dhe njerëzit do të shkonin “në rrugën e kalit”, kjo vështirë se do të përbënte një distopi makroekonomike. Në vend të kësaj, impulsi dërrmues i deflacionit do të krijonte vend për një lulëzim të pashembullt.
Papunësia masive teknologjike mbetet një skenar i pabazuar në histori dhe i pamundur. Inteligjenca artificiale vjen me rreziqe të rëndësishme, por papunësia nuk duhet të kryesojë listën tonë të shqetësimeve.
Një rezultat shumë më i mundshëm është një rritje graduale e produktivitetit dhe pasurisë, e shoqëruar nga problemet mikroekonomike si çdo ndryshim ekonomik. Bota nuk do të jetë pa punë, por do të funksionojë ndryshe.
