Të jetosh do të thotë të marrësh anë, thoshte dikur Antonio Gramshi (1891-1937), themeluesi i Partisë Komuniste në Itali, i lindur në Ales më 22 janar 1891 dhe vdekur në Romë më 27 prill 1937. Një nga shkrimet e tij më të famshme, mban titullin emblematik “I urrej indiferentët”.
Ai u botua për herë të parë në revistën “La città futura”. Gramshi shpjegon se përse indiferenca e njerëzve është një nga të këqijat më të mëdha të një shoqërie. Ai e shkroi këtë ese në vitin 1917, kur Lufta e Parë Botërore nuk kishte përfunduar ende, dhe kur tensionet politike e sociale ishin shumë të forta.
Por fjalët e tij kanë një vlerë, e cila shtrihet përtej kontekstit historik në të cilin u konceptuan. Gjërat ndodhin nën një indiferencë të përgjithshme, dhe ne ankohemi zakonisht vetëm në retrospektivë, kur është tepër vonë. Teksti i plotë i shkrimit të 105 viteve më parë:
“Unë e urrej indiferentin. Besoj njëlloj se Fridrih Hebel se “të jetosh, do të thotë të jesh partizan, të marrësh anë në një çështje”. Në qytet nuk mund të ketë vetëm njerëz pa shtyllë kurrizore, të pa interesuar mbi atë që ndodh përreth tyre. Ata që jetojnë vërtet, nuk mund të mos jenë qytetarë dhe të mos mbajnë anë.
Indiferenca është plogështi, parazitizëm, burracakëri, nuk është jetë. Prandaj unë e urrej indiferentin. Indiferenca është pesha e vdekur e historisë. Është goditja fatale për novatorin, është materia inerte në të cilën ndjenjat entuziaste më të përndritura mbyten shpesh në moçalet e kufomave të qytetërimit të vjetër, të cilin e ruan më mirë se sa muret e fortesave, më mirë se sa gjoksi i luftëtarëve të saj.
Kjo pasi ajo i gëlltit trimat në thellësitë e tokës së etur, i dekurajon dhe ndonjëherë i bën edhe të tërhiqen nga ndërmarrja e tyre heroike. Indiferenca vepron fuqishëm në historinë njerëzore. Ajo vepron në mënyre pasive, por gjithsesi vepron. Ajo parathotë fatalitetin.
Ajo është e tillë që të lë pa mbështetje. Ajo është e tillë saqë të ç’organizon programet, t’i përmbys planet e thurura më së miri; është materia e papërpunuar që rebelohet me inteligjencën, dhe e ndrydh atë.
E keqja më e madhe që buron prej saj, është se në vend se të ketë përfitim nga një akt me vlera të mëdha për njerëzimin, ka humbje, për shkak të indiferencës së një grupi qe vepron me mospjesëmarrjen e tij, me mungesën e tij numerike…
Ajo çfarë ndodh, nuk ndodh për shkak të një numri njerëzish që shpreson që kjo të ndodhë, por për shkak të kësaj mase që ligështohet, që heq dorë nga vullneti, që veçohet dhe i lë gjërat në dorë të fatit, që tërhiqet dhe lejon të lidhen të tilla nyje, që vetëm shpata mund ti zhbëjë, që lejon shpalljen e ligjeve që mund t’i shfuqizojë vetëm rebelimi, që lejon të ngjiten në pushtet të tillë njerëz, që mund t’i përmbysë vetëm një kryengritje.
Fataliteti që duket sikur e dominon historinë, nuk është asgjë përveçse pamja e gënjeshtërt e kësaj indiference, e kësaj mungese. Shumë prapaskena gatuhen në hije. Një numër i vogël njerëzish mund të veprojnë jashtë normave të kontrollit, duke ndryshuar strukturën e jetës së komunitetit, në një kohë që masa tjetër e injoron këtë veprim, dhe as që e vret mendjen të lodhet për një gjë të tillë.
Fatet e një brezi, mund të manipulohen për shkak të vizioneve dhe koncepteve të kufizuara, qëllimeve të çastit apo ambicieve dhe pasioneve vetjake të një grupi të vogël njerëzish, në një kohë që masa tjetër i injoron ato, dhe as do t’ia dijë për pasojat.
Por e keqja është se faktet dalin në skenë pasi janë pjekur, dhe vetëm atëherë, kur ka përfunduar pëlhura e endur në hije. Dhe pastaj duket sikur është fataliteti, ai që shkatërron gjithçka dhe të gjithë, duket sikur historia nuk është gjë tjetër përveç se një fenomen i jashtëzakonshëm natyror brenda të cilit ne jemi që të gjithë viktima, dashje pa dashje, me ose pa dëshirën tonë, me ose pa dijeninë tonë, edhe nëse kemi vepruar apo kemi qenë indiferentë.
Dhe së fundi, kjo masë njerëzish inatoset, dëshiron të shpëtojë nga pasojat, duke kërkuar se kush është fajtori, dhe duke i larguar përgjegjësitë nga vetvetja. Disa madje ankohen me devocion, të tjerë mallkojnë në mënyrë të turpshme, por asnjëri prej tyre nuk i bën pyetjen vetes:në qoftë se do ta kisha kryer edhe unë detyrën time, apo nëse do të kisha tentuar ta pohoja dëshirën, këshillën time, a do të kishte ndodhur vallë kjo që ndodhi?
Por askush ose pak njerëz mund të fajësojnë veten, se kjo ndodhi për shkak të indiferencës, skepticizmit të tyre. Apo sepse nuk ja dhanë ndihmën në kohën e duhur atij grupi që kishte një ndjenjë të lartë qytetarie, dhe që me të drejtë, për të evituar të keqen, propozoi të luftonte për triumfin e drejtësisë.
Përkundrazi, pjesa më e madhe e tyre, preferojnë të flasin për dështimin e idealeve, të programeve të shkatërruara përgjithmonë e banaliteteve të tjera të ngjashme me to. Ata rifillojnë kështu që t’i shmangen plotësisht përgjegjësisë.
Dhe kjo nuk ndodh vetëm sepse ata nuk i shohin qartë gjërat, apo nuk janë në gjendje të gjejnë zgjidhje për problemet më urgjente. Problemi është se këto zgjidhje mbesin gjithnjë shterpë, dhe se kontributi i tyre në jetën e komunitetit nuk nxitet nga asnjë ndjenjë morale.
Ai është vetëm produkt i kuriozitetit intelektual dhe aspak i një ndjenjë e fortë të përgjegjësisë historike, e cila duhet të na përfshijë të gjithëve, dhe që nuk pranon as agnosticizëm e as indiferencë, e cilitdo lloji qoftë.
Unë i përbuz indiferentët edhe sepse më bezdisin ankesat qaramane të këtyre “të pafajshmëve të përjetshëm”. I kërkoj llogari secilit prej tyre mbi mënyrën se si e ka kryer detyrën ndaj jetës për atë që ajo i ka falur, dhe i fal çdo ditë për atë që kanë bërë e për atë që nuk kanë bërë.
Dhe e ndjej për detyrë të mos kem mëshirë për ta, të mos i ndaj lotët e mija me të tyret. Unë jam partizan; jetoj dhe ndihem burrëror në ndërgjegjen time, pasi luftoj për lumturinë e së ardhmes, të cilën e ndërton e gjithë qenia ime.
Dhe brenda saj, zinxhiri social nuk bazohet mbi një numër të vogël elementesh. Brenda saj, asgjë që ndodh nuk është rastësi apo fatalitet, por është vepra inteligjente e qytetarëve. Ndërgjegjja ime nuk mund të pranojë asnjë njeri që qëndron në dritare dhe bën sehir, gjatë kohës që një numër i vogël njerëzish sakrifikohen e derdhin gjakun në këtë sakrificë.
Dhe ata që dalin në dritare vetëm për të parë, ata që e kanë mbushur jetën vetëm me atë pak gjë që mund t’i ketë ofruar aktiviteti i tij personal, dhe që e shfryjnë dufin duke poshtëruar të sakrifikuarin, atë që është përgjakur, vetëm pse sakrifica e tjetrit nuk ja ka përmbushur synimet e tij, këta unë nuk mund t’i pranoj. Unë jetoj, jam një partizan. Prandaj, i përbuz të gjithë ata që nuk marrin anë. I urrej indiferentët. / Libreriamo – Bota.al
