LIGJET E BIZNESIT
Pandemia e C ovid-19 ia ka dhënë një goditje të fortë ekonomisë këtë vit, me humbjet që sa vijnë e shtohen.
Sipas INSTAT, ekonomia ra me gati 3.5% në tremujorin e tretë, pas një tkurrjeje me 10.2% në të dytin dhe 2.5% në të parin.
Sipas tabelave zyrtare të INSTAT, për 9 mujorin 2020, prodhimi i brendshëm bruto (vlera e mallrave dhe shërbimeve përfundimtare të prodhuara nga ekonomia për një periudhë të caktuar kohe) ishte 1.17 trilionë lekë (9.4 miliardë euro). Në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë, ekonomia ka prodhuar rreth 90 miliardë lekë (720 milionë euro) më pak.
Por kjo është vetëm humbja në raport me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Nëse e gjithë bota nuk do të ishte pushtuar nga pandemia dhe pasojat e saj, ekonomia vendase parashikohej të rritej edhe me 3-4% në 2020-n, ndërsa inflacioni do të luhatej në 1.5-2%. Ndaj, krahas rënies në raport me një vit më parë, ekonomia ka humbur për 9 mujorin edhe rreth 300 milionë euro, që është rritja e munguar nëse nuk do të kishte shpërthyer pandemia.
Si rrjedhojë, për 9 mujorin, humbjet e shkaktuara nga pandemia (rënia në raport me vitin e kaluar dhe rritja e munguar) i kanë kaluar 1 miliardë euro.
Kjo është hera e parë, të paktën prej vitit 2009, kur INSTAT raporton të dhënat, që vlera e prodhimit të brendshëm bruto është në rënie (shih grafikun: PBB me çmimet korente, të papërshtatura sezonalisht, 9 mujori).
Të dhënat e INSTAT tregojnë se tkurrja më e fortë ishte në tremujorin e dytë (-570 mln euro më pak se e njëjta periudhë e një viti më parë); -94 milionë euro në të parin dhe -130 milionë euro në të tretin.
Sektori më i goditur ka rezultuar “Tregtia; transporti; aktivitetet e akomodimit dhe shërbimit ushqimor”, që ka qarkulluar rreth 250 milionë euro më pak në krahasim me 9 mujorin, në një sinjal të dobësisë së konsumit si dhe të pasojave që kanë dhënë se aktivitetet e akomodimit dhe shërbimit ushqimor rënia e turizmit (për 9 mujorin (hyrjet e shtetasve të huaj për periudhën në fjalë ranë me 61%, ose 3.3 milionë turistë më pak).
Sektori i dytë me rënien më të fortë është industria gjithsej (-170 milionë euro), ku tkurrja më e madhe ishte në industrinë nxjerrëse, teksa në prill disa prodhues të mëdhenj të naftës, përfshirë Bankers Petroleum, ndërprenë përkohësisht prodhimin. Më pak e ndikuar ishte industria përpunuese, që u gjallërua sidomos në tremujorin e tretë.
Aktivitetet shkencore, profesionale , administrative dhe mbështetëse kanë qarkulluar rreth 90 milionë euro më pak. Më pak të goditura ishin shërbimet financiare e sigurimet, ndërtimi, bujqësia, ndërsa i vetmi që ka vijuar rritjen në kohë pandemie është aktiviteti i pasurive të paluajtshme (shih grafikun: Ndryshimi vjetor i PBB-së me çmime korente, në mln lekë, 9M 2020/9 M 2019).
Sipas informacioneve nga tregu, shtatori ishte muaji më i mirë, pas pandemisë, e reflektuar kjo dhe në të ardhurat buxhetore të tetorit (që tregojnë ecurinë e muajit të mëparshëm), që ishin më të lartat që pas pandemisë dhe në të njëjtin nivel të një viti më parë (shih grafikun: Ecuria e të ardhurave buxhetore, sipas muajve).
Ecuria e shtatorit u ndikua dhe nga hyrjet më të larta të shtetasve të Kosovës, që ishin mbi 40% më të larta me bazë vjetore. Më pas, përkeqësimi i situatës së pandemisë dhe kufizimet e pjesshme vlerësohet të kenë ndikuar sërish negativisht ekonominë në tremujorin e tretë. Sidomos në dhjetor, që zakonisht është një muaj ku aktiviteti tregtar dhe i shërbimeve gjallërohen për shkak të festave, konsumi po rezulton i dobët, pas masave të reja shtrënguese, duke rrezikuar që për të pestin tremujor radhazi, ekonomia të qëndrojë në territor negativ.
Për 9 mujorin, rënia mesatare e PBB-së sipas të dhënave paraprake të INSTAT është rreth 5.4%, më e larta që prej vitit 1997, por që gjithsesi mbetet më e ulët se skenari më negativ i Bankës Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim prej -9%./ Revista Monitor
