LIGJET E BIZNESIT
Edhe pas përvojës së hidhur të falimentimit të firmave piramidave në vitin famëkeq 1997, një pjesë e mirë e qytetarëve shqiptarë vazhdojnë të investojnë në skema mashtruese, në përpjekje të një fitimi të madh e të shpejtë. Eksperti i njohur i ekonomisë dhe tregjeve financiare, njëherazi autori i librit “Mashtrimet e mëdha”, Adrian Civici shpjegon pse ndodh kjo. Ai tregon sesi mund të identifikohen skemat mashtruese dhe cfarë mund të bëjnë institucionet për të mbrojtur qytetarët.
Si është e mundur, që edhe pas eksperiencës së hidhur të piramidave, shqiptarët vazhdojnë të besojnë në skema të tilla, si sjo TXEX?
Ne nuk nxorrëm mësimet e duhura nga kriza e piramidave financiare, por dhe nga shumë skema të tjera mashtruese financiare të vogla apo lokale, që pësuam gjithë këto vite. Vazhdon të mbizotërojë mentaliteti i fitimeve të lehta e të shpejta e shoqëruar kjo me mangësi të thelluara e esenciale në kulturën dhe edukimin financiar, që në Shqipëri mungon në mënyrë të frikshme.
A është e vështirë të identifikohen nga qytetarët, por edhe nga institucionet skema të tilla piramidale, që ofrohen online?
Skema të tilla në pamje të parë duken shumë joshëse e të thjeshta e të besueshme. Kur nuk ke formimin dhe dijet e duhura në fushën monetare e financiare është e vështirë t”i kuptosh e të mbrohesh prej tyre. Në Shqipëri, por jo vetëm, se ky është fenomen shumë i përhapur kudo në botë…mundësia që të biesh viktimë e tyre është shumë e madhe…aq me tepër që mungon dhe një debat e informacion publik sqarues e formues, që njerëzit të ndërgjegjësohen për funksionimin dhe përmbajtjen mashtruese të këtyre skemave.
Cfare duhet te kete parasysh nje qytetar qe do te investoje per tu mbrojtur nga nje mashtrim i tille?
Qytetarët duhet ta kuptojnë se cfarë do të thotë të investosh, sidomos në sferën monetare e financiare dhe jo të luash bixhoz apo të veprosh me logjikën e kazinos me paratë e tua.
Cfare masash duhet të marrin institucionet përballë një risku të tillë të shtuar?
Institucionet duhet të jenë shumë më të vëmendshme e aktive ndaj prezencës së këtyre skemave tek qytetarët shqiptarë. T’i identifikojnë në kohë reale, t’i ndalojnë e luftojnë ofruesit e tyre…të sensibilizojnë qytetarët për rreziqet…të bëjnë sa më shumë edukim financiar e monetar për qytetarët e të gjitha grup moshave e kategorive sociale.
