Përfitimet ekonomike dhe sociale të Shqipërisë nga momenti i mirë politik 2021-2025

Nga qendra studiore e taksave Altax

Në përpjekjen për të kuptuar se në ç’masë ka sjellë ndikim real momenti politik 2021–2025, është thelbësore të bëhet një ndarje e qartë mes asaj që është ndërtuar në nivel simbolik dhe diplomatik, dhe asaj që është ndjerë konkretisht në përvojën e qytetarëve dhe bizneseve në jetën e përditshme.

Nga perspektiva e qytetarit ndihet si stabilitet pa transformim të prekshëm

Për qytetarin e zakonshëm, stabiliteti politik i kësaj periudhe ka qenë i rëndësishëm si një kusht bazik për shmangien e krizave dhe për krijimin e një ndjenje më të madhe sigurie institucionale. Pjesëmarrja e Shqipërisë në forume si SEECP, Procesi i Berlinit apo Samiti i Komunitetit Politik Europian ka ndihmuar në ndërtimin e një profili diplomatik më të konsoliduar, që ka dhënë shpresë për avancim drejt integrimit europian. Megjithatë, ky progres simbolik nuk është shoqëruar me përmirësime reale dhe të barabarta në standardin e jetesës. Qytetari vazhdon të përballet me:

• Shërbime publike me cilësi të paqëndrueshme, shpeshherë të mbingarkuara dhe të kushtueshme për t’u zëvendësuar me alternativa private;
• Inflacion të lartë, i cili ka neutralizuar rritjen e pagave, veçanërisht për shtresat me të ardhura të ulëta; • Pabarazi të theksuara territoriale, ku zonat e brendshme përfitojnë më pak nga reformat dhe investimet publike;
• Një sistem drejtësie dhe administrate ende të distancuar nga qytetari, me mungesë të theksuar transparence dhe efektshmërie. Rezultati është një ndjesi e dyfishtë: nga njëra anë ekziston vlerësimi se “gjërat janë më të qëndrueshme”, por nga ana tjetër mungon bindja se kjo qëndrueshmëri ka përmirësuar ndjeshëm jetën reale. Kjo përforcohet nga emigrimi i vazhdueshëm i të rinjve, që përbën një votë mosbesimi ndaj perspektivës afatgjatë në vend.

Nga këndvështrimi i biznesit bie mundësi të reja, por struktura të vjetra

Nga ana e bizneseve, qetësia politike dhe përmirësimi i vlerësimeve të kreditit ndërkombëtar kanë krijuar një perceptim më pozitiv për klimën e investimeve. Kjo ka ndihmuar në rritjen e flukseve të kapitalit, sidomos në sektorë të lidhur me turizmin dhe pasuritë e paluajtshme. Gjithashtu, lehtësimi i qasjes në tregjet financiare ndërkombëtare është përjetuar si një mundësi për planifikim më afatgjatë dhe për financim me kosto më të ulët.

Por në mënyrë thelbësore, ambienti i të bërit biznes nuk ka njohur një kthesë reale. Pengesat më të mëdha që evidentojnë sipërmarrësit përfshijnë:

• Kosto të larta të pasigurisë ligjore dhe rregullative, për shkak të ndryshimeve të shpeshta në politika fiskale dhe mungesës së konsultimit publik;
• Burokraci e fragmentuar dhe procedura të ngadalta, veçanërisht për NVM-të, të cilat nuk përfitojnë proporcionalisht nga përmirësimet makro;
• Mungesë e qasjes reale në financim për sektorë transformues, si bujqësia e përpunuar apo teknologjia;
• Deficite në infrastrukturën mbështetëse të inovacionit, si inkubatorët, politikat e startup-eve, lidhja universitet-biznes. Kështu, klima e investimeve perceptohet si më pozitive, por nuk është shndërruar në një avantazh të strukturuar për zhvillim ekonomik të qëndrueshëm dhe të barabartë.

Në përmbledhje, momenti politik i viteve 2021–2025 ka përfaqësuar një hap të rëndësishëm drejt stabilizimit të ambientit institucional, forcimit të profilit ndërkombëtar dhe tërheqjes së vëmendjes së partnerëve strategjikë. Këto janë të domosdoshme për një vend si Shqipëria, që kërkon të afirmohet si pjesë e qëndrueshme e rajonit dhe e procesit europian. Por, për të qenë një moment vërtet transformues, ky stabilitet duhej të shoqërohej me:

• Një arkitekturë të re të politikave zhvillimore, që lidh diplomacinë me ekonominë dhe mirëqenien;
• Reforma thelbësore në sistemin arsimor, ligjor dhe fiskal, që ndikojnë drejtpërdrejt në cilësinë e jetës së qytetarëve dhe në konkurrueshmërinë e bizneseve;
• Një partneritet real mes shtetit dhe sektorit privat, që shkon përtej konsultimeve simbolike. Deri më tani, këto elementë nuk janë realizuar në përmasën që do ta justifikonte narrativën e një momenti të kapitalizuar politikisht dhe ekonomikisht. Prandaj, ndikimi real i këtij momenti, nëse do të vlerësohet me standarde zhvillimore, është ende i kufizuar dhe i pabarabartë. Ajo çka është ndërtuar është më shumë një strukturë potenciali sesa një gjenerues konkret i ndryshimit.

Nëse ky stabilitet do të përdoret si bazë për një fazë të dytë të reformimit të thelluar, ai mund të përmbushë misionin e tij historik dhe të jetë jo thjesht një kohë pa tronditje, por një pikënisje për zhvillim gjithëpërfshirës dhe të ndjeshëm për të gjithë shqiptarët.