Shteti amerikan i Virxhinias mund të bëhet vendi i parë në botë që ndërton një impiant energjie bërthamore që do të prodhojë energji në shkallë industriale. Kështu thuhet të paktën në një njoftim të kompanisë startup, Commonwealth Fusion Systems (CFS).
Projekti synon të prodhojë energji të pastër dhe të gjenerojë rrymë për rrjetin elektrik deri në fillim të vitit 2030. Centrali, që do të ndërtohet afër Riçmondit në Virxhinia, pritet të prodhojë 400 megavat, mjaftueshëm për të furnizuar rreth 150 000 shtëpi, sipas drejtuesit të CFS, Bob Mumgaard.
“Kjo do të jetë hera e parë që energjia bërthamore në këtë shkallë do të jetë në dispozicion për rrjetin elektrik në nivel global,” tha Mumgaard. Guvernatori i Virxhinias, Glenn Youngkin, e quajti këtë zhvillim “një moment historik për Virxhinian dhe botën”.
Projekti përfaqëson një hap të rëndësishëm drejt komercializimit të shkrirjes bërthamore. Ky proces përfshin bashkimin e atomeve për të krijuar energji të fuqishme, duke përdorur hidrogjenin, elementin më të bollshëm në univers. Për këtë teknologji përdoret një makineri e veçantë, në formë petulle, që quhet tokamak.
Shkrirja bërthamore konsiderohet si burimi ideal i energjisë: është praktikisht e pakufishme, nuk prodhon ndotje që ngroh planetin dhe, ndryshe nga teknologjia bërthamore që përdoret tani – ku energjia bërthamore përftohet pasi një neutron përplaset me një atom më të madh duke bërë që ai të ndahet në atome më të vogla – nuk lë mbetje të rrezikshme afatgjata. Megjithatë, kalimi nga eksperimente laboratorike në përdorim praktik ka qenë sfidues për dekada.
CFS, një kompani e dalë nga Massachusetts Institute of Technology në vitin 2018, ka mbledhur më shumë se 2 miliardë dollarë financim dhe synon të prodhojë plazmën e saj të parë – gazin e nxehtë ku ndodh reaksioni i shkrirjes – deri në vitin 2026. Pas kësaj, pritet të arrijë prodhimin neto të energjisë nga shkrirja.
Vendndodhja e projektit është James River Industrial Center, një zonë në pronësi të Dominion Energy, që do të ofrojë ndihmë teknike dhe qasje në rrjetin elektrik. CFS tha se zgjodhi këtë vend për ekonominë e tij në rritje, fuqinë punëtore të aftë dhe fokusin në energjinë e pastër.
Kjo është vetëm fillimi, pasi CFS synon të ndërtojë mijëra impiante të tilla në të ardhmen. Megjithatë, procesi nuk pritet të jetë i lehtë. Siç theksoi Mumgaard, “do të ketë pengesa, por tani kemi një vend konkret për të nisur kapitullin tjetër të udhëtimit të shkrirjes.”
