Nga Aurora Sulce, Producente Ekzekutive për Biznesin në A2 CNN
Interneti ka ndryshuar në gjithë botën qasjen konsumatore. Mënyrën sesi i i blejmë dhe shesim produktet. Ndërsa vite më parë çdo gjë sigurohej në dyqanet fizike, tashmë shumë konsumatorë shfrytëzojnë komoditetin dhe lehtësinë e blerjeve online.
Kjo mënyrë shitblerjeje, nëpërmjet ekranit të një kompjuteri, laptopi apo edhe celulari, u zhvillua veçanërisht shumë pas pandemisë, kur ndodhi edhe bllokimi i qarkullimit, teksa njerëzit kishin nevojë për produkte të ndryshme.
Sot gjithmonë e më shumë shqiptarë po blejnë online. Blerjet më të mëdha ndodhin në rrjetet sociale, kryesisht në Instagram e së fundmi, edhe në TikTok. Më pak në website, të cilat konsiderohen edhe më seriozet dhe të sigurtat pasi janë të identifikueshme.
Të dhënat e Institutit të Statistikave tregojnë se në vitin 2023, blerjet “online” janë kryer nga 38,5% e popullsisë, tregues që ka shënuar një rritje prej rreth 3,8 pikë përqindje, krahasuar me vitin 2022.
Produktet që blihen më shpesh online janë ato të konsumit të përditshëm, me kosto të ulët. Me qëllim që edhe në rast zhgënjimi nga cilësia, humbja financiare e konsumatorit të mos e jetë e madhe. Ndër blerjet “online”, produktet që zënë peshën më të madhe janë rroba, këpucë, aksesorë, ndjekur nga shërbimet e dërgimit në shtëpi nga restorantet, fast food dhe shërbimet catering; produktet e teknologjisë që porositen kryesisht nga meshkujt dhe produktet kozmetike.
Por edhe pse trendi I blerjeve online është përqafuar nga shqiptarët, krahasuar me vendet e tjera të rajonit ne jemi prapa.
Të dhënat e fundit të Eurostat, që i referohen vitit 2021 tregojnë se vetëm 21% e shqiptarëve që kanë përdorur internetin 12 muajt e fundit kanë bërë blerje online për periudhën përkatëse, shumë më e ulët sesa mesatarja europiane prej 74.3%.
Nga rajoni më mirë renditet Serbia, me 52.9%, e ndjekur nga Kosova, që i ka të dhënat për vitin 2020, me 47.7%, Maqedonia e Veriut me 46.3%, Bosnjë Hercegovina, me 39%, ndërsa Mali i Zi është i parafundit përpara Shqipërisë, me 31.8%.
Ekspertët shpjegojnë se vendet e rakjonit janë më të organizuara në blerjet online. Ato ofrohen kryesisht nga kompani, që janë të regjistruara dhe kanë web-site. Ndërkohë që në Shqipëri, ky lloj aktiviteti bëhet nga individë, në faqe anonime në rrjete sociale, që nuk mbajnë përgjegjësi në rast pakënaqësisht me klientët dhe ku mundësia e abuzimeve është shumë e madhe.
Duke qenë se blerjet online bëhen kryesisht në faqe anonime në Instagram, mundësia e gjurmimit të tyre në rast abuzimi me konsumatorët është thuajse e pamundur. Kjo pasi ato nuk janë të regjistruara dhe nuk janë të pajisura me NIPT apo me adresë, që mund të gjurmohen dhe të identifikohen. Kjo e bën klientin shumë të ekspozuar ndaj abuzimeve. Ndaj i takon këtij të fundit të tregojë kujdes dhe sipas ekspertëve të blejnë online vetëm në website zyrtare të kompanive.
Në dhjetor të vitit 2021, duke parë boom-in e shitjeve online, nxitur edhe nga pandemia, qeveria nxori një vendim që i jepte të drejtë konsumatorit ta kthente mallin që blinte online brenda 14 ditësh nga momenti që e merrte në shtëpi. Kjo me qëllim rritjen e sigurisë nga shitjet online dhe mbrojtjen e qytetarëve. Por edhe pse nisma ishte pozitive, ajo është e pazbatueshme në realitet.
Ekspertët shpjegojnë se faqet online, ku nuk lejohet ndërrimi dhe kthimi i produktit, nuk është një faqe e besueshme. Faqja duhet të ketë të afishuar NIPT-in, numrin e telefonit, adresën, tarifën e transportit, mënyrën e pagesës, mënyrën e dorëzimit të mallit dhe përshkrim i detajuar i mallit. NIPT-i tregon se faqja është e licencuar dhe serioze.
Duke qenë se një model i tillë biznesi në realitet haset shumë rrallë, Shoqata Shqiptare e Tregtisë Online ka marrë një nismë për të formalizuar tregun dhe mbrojtur konsumatorët. Kjo nëpërmjet pajisjes me një vulë digjitale besimi të të gjitha websiteve dhe faqeve që janë të sigurta dhe plotësojnë kriteret ligjore, duke bërë kështu një lloj certifikimi dhe mbrojtje për konsumatorët.
Rrjete sociale kanë krijuar një treg të madh online në vend, me probleme tw shumta, ku pasojat i vuajnë konsumatorët.
“Në momentin që kemi një ankesë ai duhet t’i drejtohet Agjencisë së Konsumatorit dhe më pas plotësohet fizikisht një formular ku kërkohen të dhënat për produktin dhe të tjera specifika. Në rrjetet sociale kemi shumë ankesa që na vijnë çdo ditë”, tha Dhima. “Brenda 14 ditëve konsumatorit duhet të raportojë problemin, ku biznesi duhet t të bëjë kthimin apo rimbursimin e produktit, në të kundërt pas këtij afati nuk merren më parasysh ankesat. Shqiptarët blejnë shumë online duke marrë parasysh rastin e numrit të ankesave të zgjidhura ku me Agjencinë tonë kanë një derë ku të drejtohen”.
Ekspertet kanë këshilluar gjithashtu konsumatorët se si të identifikojnë faqet online jo të besuara dhe të mos bien pre e mashtrimeve.
