Nga Peter Singer
Në maj, ekspertë nga fusha të ndryshme u mblodhën në Mal të Zi për të diskutuar mbi “Existential Threats and Other Disasters: How Should We Address Them, ” Termi “rrezik ekzistencial” u popullarizua në një ese të vitit 2002 nga filozofi Nick Bostrom, i cili e përkufizoi si një rrezik që “një rezultat i pafavorshëm do të shkatërronte jetën inteligjente të origjinës tokësore ose do të kufizonte përjetësisht dhe ndjeshëm potencialin e saj.” Për të kuptuar dallimin midis rreziqeve ekzistenciale dhe fatkeqësive të tjera, merrni parasysh ndryshimet klimatike.
Në disa skenare, ngrohja globale e pakontrolluar mund të bëjë që pjesa më e madhe e Tokës të bëhet shumë e nxehtë për njerëzit që të jetojnë atje, por Antarktida dhe disa nga rajonet më veriore të Evropës, Azisë dhe Amerikës së Veriut do të bëheshin të banuara. Kjo do të zvogëlonte potencialin e jetës inteligjente në Tokë, ndoshta për mijëvjeçarë, por përfundimisht planeti do të ftohej dhe pasardhësit e të mbijetuarve do ta ripopullonin atë. Nëse këto janë me të vërtetë skenarët më të këqij, atëherë ndryshimet klimatike, megjithëse fatale, nuk janë një rrezik ekzistencial.
Sigurisht, nëse serioziteti i një fatkeqësie është proporcional drejtpërdrejt me numrin e njerëzve që ajo vret, ndryshimi midis një fatkeqësie që vret pothuajse të gjithë popullsinë njerëzore të Tokës dhe një që sjell zhdukjen e saj nuk do të ishte aq i madh. Për shumë filozofë që shqetësohen për rrezikun ekzistencial, megjithatë, ky këndvështrim nuk merr parasysh numrin e madh të njerëzve që do të ekzistonin nëse specia jonë do të mbijetonte për një kohë të gjatë, por nuk do të ekzistonin nëse Homo sapiens zhduket.
Konferenca në Mal të Zi, duke iu referuar në titull “fatkeqësive të tjera,” nuk ishte e kufizuar vetëm në rreziqet ekzistenciale, por shumë nga diskutimet ishin rreth tyre. Ndërsa sesioni përfundimtar i konferencës po afrohej drejt fundit, disa nga të pranishmit ndjenë se çështjet që kishim diskutuar ishin aq serioze dhe ende aq të neglizhuara, saqë duhet të kërkojmë të tërheqim vëmendjen e publikut dhe qeverive për këtë temë.
Thelbi i përgjithshëm i një deklarate të tillë u diskutua dhe unë isha anëtar i një grupi të vogël të nominuar për ta hartuar atë. Deklarata vëren se ka rreziqe serioze për mbijetesën e njerëzimit, shumica e të cilave krijohen nga vetë njerëzit, qoftë me qëllim, si bioterrorizmi, apo pa qëllim, si ndryshimet klimatike ose rreziku i krijimit të një superinteligjence artificiale që nuk është në përputhje me vlerat tona. Këto rreziqe, vazhdon deklarata, nuk trajtohen nga qeveritë me seriozitetin apo urgjencën që meritojnë.
Deklarata mbështet pikëpamjen e saj me referencë në dy pretendime të bëra nga Toby Ord në librin e tij të vitit 2020, “The Precipice”. Ord vlerësoi probabilitetin e zhdukjes së specieve tona në 100 vitet e ardhshme në 16-17%, ose një në gjashtë. Ai gjithashtu vlerësoi se proporcioni i PBB-së botërore që njerëzimi shpenzon për ndërhyrjet që synojnë të reduktojnë këtë rrezik është më pak se 0.001%.
Në një përditësim që u shfaq në korrik, Ord thotë se për shkak të dëshmive të reja që sugjerojnë se skenarët më ekstremë të ndryshimeve klimatike janë të pamundur, rreziku ekzistencial i shkaktuar nga ndryshimet klimatike është më i vogël se sa mendonte ai në vitin 2020. Nga ana tjetër, lufta në Ukrainë do të thotë që rreziku i luftës bërthamore që shkakton zhdukjen tonë është më i lartë, ndërsa rreziqet nga superinteligjenca artificiale dhe pandemitë janë, sipas tij, më të ulëta në disa aspekte dhe më të larta në të tjera.
Ord e sheh fokusin te chatbot-ët si një drejtim më pak të rrezikshëm, sepse chatbot-ët nuk janë agjentë. Por ai e konsideron konkurrencën e shtuar në garën për të krijuar inteligjencë artificiale të përgjithshme të avancuar si të prirur për të shkurtuar këndet mbi sigurinë e AI-së.
Në përgjithësi, Ord nuk e ka ndryshuar vlerësimin e tij – të cilin ai e pranon se është shumë i përafërt – se ka një shans një në gjashtë që specia jonë të mos mbijetojë 100 vitet e ardhshme. Ai mirëpret faktin që tani ka një interes global të rritur në reduktimin e rreziqeve të zhdukjes dhe ofron si shembuj përfshirjen e temës në raportin e Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara të vitit 2021 dhe rëndësinë e saj në agjendën e grupit ndërkombëtar të ish-udhëheqësve botërorë të njohur si The Elders.
Deklarata e Malit të Zi i bën thirrje qeverive të punojnë në mënyrë bashkëpunuese për të parandaluar fatkeqësitë ekzistenciale dhe i bën thirrje veçanërisht qeverive të vendeve të pasura që të investojnë “burime të konsiderueshme” për të gjetur mënyrat më të mira për të reduktuar rreziqet e zhdukjes së njerëzimit.
Megjithëse deklarata nuk jep asnjë tregues se çfarë do të thotë “i konsiderueshëm” në këtë kontekst, Ord ka sugjeruar diku tjetër një angazhim prej 1% të PBB-së globale për të reduktuar rreziqet e zhdukjes së specieve tona. Kjo është një mijë herë më shumë se vlerësimi i tij i vitit 2020 për sa qeveritë po shpenzonin atëherë për këtë detyrë, por do të ishte e vështirë të argumentohet se është shumë.
*Peter Singer, themelues i organizatës The Life You Can Save, është Profesor Emeritus i Bioetikës në Universitetin Princeton. Ai është mikpritës, me Kasia de Lazari-Radek, i podkastit Lives Well Lived. Ai është autor i librave Animal Liberation, Practical Ethics, The Life You Can Save, The Most Good You Can Do dhe bashkëautor (me Shih Chao-Hwei) i The Buddhist and the Ethicist (Shambhala Publications, 2023).
