LIGJET E BIZNESIT
Raporti i KE për sundimin e ligjit vë në dukje se “në përgjithësi, korrupsioni është i përhapur në shumë fusha, duke përfshirë edhe gjatë fushatave elektorale”.
Shqipëria ka zbatuar një reformë thelbësore në drejtësi që nga viti 2016: i gjithë sistemi i drejtësisë është ristrukturuar dhe verifikimi i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve ka forcuar llogaridhënien. Ka mangësi në emërimet e anëtarëve jo magjistratë të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Këshillit të Lartë të Prokurorisë. Inspektori i Lartë i Drejtësisë është funksional, por numri i konsiderueshëm i vendeve vakante për magjistratë-inspektorë përbën një sfidë.
Pavarësisht garancive të forta të pavarësisë në procesin e emërimeve, promovimeve dhe transferimeve të magjistratëve, ai ndikohet nga transparenca e kufizuar dhe sfidat në sigurimin e vlerësimeve në kohë dhe cilësore. Shqetësimet për tentativën për ndërhyrje dhe presion mbi sistemin gjyqësor nga zyrtarë publikë apo politikanë mbeten.
Shfaqja e sistemit modern të integruar elektronik të menaxhimit të çështjeve ka qenë në pritje të gjatë. Mungesa e burimeve financiare dhe njerëzore ndikon negativisht në cilësinë e drejtësisë. Sfidat mbeten në lidhje me kohëzgjatjen e procedurave dhe ngarkesën e madhe, ndërsa masat e mëtejshme për të rritur efikasitetin ende nuk janë zbatuar.
Është duke u përgatitur një Strategji e re Kundër Korrupsionit për 2024-2030. Kuadri ligjor për të luftuar korrupsionin është gjerësisht i vendosur. Ka rezultate fillestare inkurajuese të Strukturës së Posaçme Kundër Korrupsionit (SPAK) dhe gjykatave SPAK, megjithatë autoritetet janë të specializuara në shtypjen dhe parandalimin e mungesës së flamurit të korrupsionit për sa i përket burimeve dhe mjeteve të specializuara në dispozicion.
Numri i personave të hetuar, të ndjekur penalisht dhe të dënuar për vepra korrupsioni është rritur gjatë tre viteve të fundit, ndërsa një ligj i fundit për amnisti ngre shqetësime. Përdorimi sistematik i hetimeve financiare dhe konfiskimeve të aseteve është përmirësuar, megjithëse kufizimet në fushëveprim kufizojnë ndikimin e tyre. Koordinimi ndërmjet institucioneve përgjegjëse për parandalimin e korrupsionit dhe strukturave përkatëse ligjzbatuese mbetet i dobët.
Ndërkohë që deklarimet e pasurisë verifikohen nga Inspektorati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive dhe Konfliktit të Interesit, ka disa mangësi për sa i përket mandatit dhe burimeve njerëzore. Në përgjithësi, korrupsioni është i përhapur në shumë fusha, duke përfshirë edhe gjatë fushatave elektorale. Masat parandaluese vuajnë nga një kuadër ligjor tepër kompleks dhe vazhdojnë të kenë një ndikim të kufizuar, veçanërisht në sektorët vulnerabël.
Janë ngritur shqetësime në lidhje me pavarësinë e autoritetit rregullator audio-vizual. Rregullimi i kufizuar për transparencën e pronësisë së medias dhe përqendrimi i lartë ndikojnë negativisht në pavarësinë e medias. Nuk sigurohet shpërndarja e drejtë e reklamave shtetërore dhe burimeve të tjera shtetërore.
Ekzistojnë shqetësime në lidhje me pavarësinë e transmetuesit publik. Ndërsa ndryshimet në Ligjin për të drejtën e informimit sjellin ndryshime pozitive, ka mangësi në zbatim. Kuadri për mbrojtjen e gazetarëve është i vendosur, por sulmet verbale dhe fizike, fushatat e shpifjeve dhe paditë strategjike kundër pjesëmarrjes së publikut janë shkak për shqetësim.
Sfidat në lidhje me cilësinë e procesit legjislativ përfshijnë efektivitetin e kufizuar të konsultimeve publike. Ndryshimet në Ligjin për Komisionet Hetimore janë kritikuar për kufizimin e rolit mbikëqyrës të Parlamentit dhe janë në shqyrtim nga Gjykata Kushtetuese. Polarizimi i thellë politik ndikoi negativisht në efektivitetin, transparencën dhe objektivitetin e punës parlamentare.
Gjykata Kushtetuese është efektive në ruajtjen e kontrolleve dhe balancave institucionale, megjithëse Parlamenti ka dështuar të zbatojë disa nga vendimet e saj. Korniza ligjore për Avokatin e Popullit dhe Komisionerin kundër Diskriminimit ekziston, por ka pengesa për punën e tyre efektive. Mjedisi për organizatat e shoqërisë civile është sfidues, përfshirë në lidhje me kërkesat e regjistrimit dhe financimin e kufizuar publik.
