LIGJET E BIZNESIT
Deri në vitin 2050 do të ketë një hartë të re të fuqive ekonomike, gjithmonë nëse gjërat shkojnë sipas planit. Narendra Modi, kryeministri i Indisë, dëshiron që Prodhimi i Brendshëm Bruto për person në vend të kapërcejë pragun e sipërm të të ardhurave të Bankës Botërore tre vjet përpara këtij afati. Udhëheqësit e Indonezisë mendojnë se kanë kohë deri në mes të shekullit, për të kapur vendet e pasura. Mesi i shekullit është gjithashtu afati final për shumë prej reformave të quajtura “Vizioni 2030” të Muhamed bin Salman. Princi i kurorës i Arabisë Saudite dëshiron ta transformojë vendin e tij nga një prodhues nafte në një ekonomi të diversifikuar. Vende të tjera më të vogla, duke përfshirë Kilin, Etiopinë dhe Malajzinë, kanë skemat e tyre.
Rrugët janë të ndryshme, por të gjithë kanë diçka të përbashkët: ambicie që të lënë pa frymë. Zyrtarët në Indi mendojnë se nevojitet një rritje e PBB-së prej 8% në vit në mënyrë që të përmbushet objektivi i kryeministrit Modi, ose 1.5 pikë përqindje më shumë se sa India është rritur mesatarisht, gjatë tre dekadave të fundit. Indonezia do të ketë nevojë për rritje prej 7% në vit, nga një mesatare prej 4.6% në të njëjtën periudhë. Ndërsa ekonomia ardhshme e Arabisë Saudite, e cila nuk do të varet më nga nafta, do të duhet të rritet me 9% në vit, nga një mesatare prej 2.8% në 3 dekadat e fundit. Edhe pse viti 2023 ishte një vit i mirë për të treja këto vende, asnjë prej tyre nuk përjetoi rritje me këtë lloj ritmi. Shumë pak vende kanë ruajtur një rritje të tillë për pesë vjet, e jo më për 30 vjet.
Nuk ka ndonjë recetë specifike për një rritje kaq domethënëse, por për të rritur prosperitetin, ekonomistët zakonisht përshkruajnë reforma liberale të llojit që janë mbështetur nga FMN dhe Banka Botërore që nga vitet 1980, nën etiketën e “konsensusit të Uashingtonit”. Ndër politikat e adoptuara gjerësisht janë politika fiskale të matura dhe kursi i qëndrueshëm i këmbimit. Sot teknokratët kërkojnë rregulla më të lira të konkurrencës dhe privatizimin e firmave shtetërore.
Megjithatë, këto propozime në fund të fundit kanë të bëjnë me heqjen e barrierave që pengojnë rritjen, dhe jo ta mbështesin atë. Ëilliam Easterly i Universitetit të Nju Jorkut ka llogaritur se, edhe midis 52 vendeve që kishin politika më të qëndrueshme sipas “konsensusit të Uashingtonit”, rritja e PBB-së ishte mesatarisht vetëm 2% në vit nga 1980 deri në 1998.
Por, Modi dhe Princi Muhamed nuk janë të gatshëm të presin, duan të zhvillohen shpejt. Qëllimi është të arrihet një lloj rritjeje meteorike që njohën vendet e Azisë Lindore në vitet 1970 dhe 1980. Me përhapjen e globalizimit, këto vende shfrytëzuan maksimalisht fuqinë punëtore në masë dhe të lirë, duke fituar një avantazh në tregjet e makinave (Japonia), të elektronikës (Koreja e Jugut) dhe farmaceutikës (Singapori).
Industritë u ndërtuan pas mureve proteksioniste të kufijve të tyre, që kufizuan importet, por më pas lulëzuan kur u inkurajua tregtia me pjesën tjetër të botës. Kompanitë e huaja më vonë sollën njohuritë dhe kapitalin e nevojshëm për të prodhuar mallra më komplekse dhe fitimprurëse, duke rritur produktivitetin. Nuk është çudi, pra, që udhëheqësit në të gjithë botën në zhvillim mbeten entuziastë për prodhimin.
Në vitin 2015, Modi njoftoi planet për të rritur pjesën e industrisë ndaj PBB-së në Indi në 25%, nga 16% që ishte në atë kohë. “Shisni kudo, por prodhojini në Indi”, u kërkoi Modi udhëheqësve të biznesit. Kamboxhia shpreson të dyfishojë eksportet e fabrikave të saj, duke përjashtuar veshjet, deri në vitin 2025. Kenia dëshiron të shohë sektorin e saj të prodhimit të rritet me 15% në vit.
