AKADEMIK PROF. ANASTAS ANGJELI
Forumi Ekonomik Botëror (WEF) në Davos u hap këtë të hënë 15 janar 2024 në një sfond tensionesh gjeopolitike dhe gjeoekonomike, veçanërisht me vazhdimin e luftës në Ukrainë dhe tensionimet në Lindjen e Mesme,(Izrael-Hamas).
I nxitur nga vendosmëria për të rindërtuar besimin dhe për të promovuar dialogun me synimin për të gjetur zgjidhje të përbashkëta për problemet globale, ky takim i 54-të do të fokusohet në katër akse kryesore: arritja e sigurisë dhe bashkëpunimit në një botë të thyer, krijimi i rritjes dhe vendeve të punës për një epokë të re, eksplorimi i rolit të inteligjencës artificiale si shtytës i ekonomisë dhe shoqërisë, si dhe zhvillimi i një strategjie afatgjatë për klimën, natyrën dhe energjinë.
Ndërkaq, sfida të tjera të mëdha i presin drejtuesit dhe qeveritë anembanë botës përsa i përket zhvillimeve te teknologjisë. Dhe këtë vit, inteligjenca artificiale (AI) është një pjesa me e rëndësishme e saj. Përhapja e pakontrolluar e teknologjive të inteligjencës artificiale për qëllime të përgjithshme do të riformësojë rrënjësisht ekonomitë dhe shoqëritë në vitet në vijim, në drejtim pozitiv por edhe negativ, paralajmëron raporti i Forumit(ËEF) mbi peizazhin global të rrezikut për vitin 2024. Njëhershi në të shfaqen dhe pasojat e dëmshme të teknologjive të inteligjencës artificiale (AI) në 10 rreziqet kryesore.
Dezinformimi, humbja e vendeve të punës, përdorimi kriminal dhe sulmet kibernetike, paragjykimi dhe diskriminimi, përdorimi në vendimmarrje kritike nga organizatat dhe shtetet, integrimi i AI në armë dhe luftë janë ndër rreziqet kryesore që duhen marrë parasysh. Inteligjenca Artificiale, krahas përfitimeve të produktivitetit dhe përparimit në fusha të ndryshme si shëndetësia apo arsimi për shembull, ka edhe pasoja serioze negative. Kështu, modelet e inteligjencës artificiale që mund të përdoren në një shkallë të gjerë nuk janë të panjohura për dezinformimin (ne mendojmë për klonimin e zërit për shembull), të perceptuara si “rreziku më serioz global i dy viteve të ardhshme”, nënvizon ky raport.
Sipas raportit, aktorët e huaj dhe vendas do të shfrytëzojnë dezinformatat për të thelluar më tej ndarjet shoqërore dhe politike. Kjo mund te jete e pranishme ne gati tre miliardë njerëz që pritet të shkojnë në votime në disa ekonomi, duke përfshirë Bangladeshin, Indinë, Indonezinë, Meksikën, Pakistanin, Britaninë e Madhe dhe SHBA-në, gjatë dy viteve të ardhshme. Gjatë viteve, përdorimi i gjerë i dezinformimit dhe mjeteve për ta shpërndarë atë, mund të minojë legjitimitetin e qeverive të sapozgjedhura. Trazirat që rezultojnë mund të variojnë nga protestat e dhunshme dhe krimet e urrejtjes deri te përleshjet civile dhe terrorizmi. Një tjetër pasojë sipas raportit është se ekziston rreziku i shtypjes dhe gërryerjes së të drejtave pasi autoritetet kërkojnë të frenojnë përhapjen e informacionit të rremë.
INTELIGJENCA ARTIFICIALE DHE LUFTËRAT
Në mënyrë të ngjashme, konvergjenca e përparimeve teknologjike dhe dinamikave gjeopolitike ka të ngjarë të krijojë një grup të ri fituesish dhe humbësish në të gjithë ekonomitë e përparuara dhe ato në zhvillim. Nëse stimujt komercialë dhe imperativët gjeopolitikë, në vend të interesit publik, mbeten shtytësit kryesorë të zhvillimit të inteligjencës artificiale (AI) dhe teknologjive të tjera futuriste, hendeku digjital midis vendeve me të ardhura të larta dhe të ulëta do të sjellë një pabarazi të madhe në shpërndarjen dhe përfitimet e ndërlidhura. Vendet dhe komunitetet e cenueshme do të lihen më tej, të izoluara në mënyrë digjitale nga përparimet e inteligjencës artificiale që ndikojnë në produktivitetin ekonomik, financat, klimën, arsimin dhe kujdesin shëndetësor, si dhe krijimin e vendeve të punës.
Sipas një studimi zhvilluar midis 4 shtatorit dhe 9 tetorit 2023, që u bazua në mbledhjen e opinioneve të 1490 ekspertëve nga universitetet, biznesi dhe qeveritë në mbarë botën, u analizuan rreziqet afatshkurtra (brenda 2 viteve) dhe afatgjata (brenda 10 viteve). Të dhënat tregojnë se integrimi i mëtejshëm i AI në vendimet e konfliktit – për të përzgjedhur në mënyrë autonome dhe për të përcaktuar objektivat – mund të çojë në përshkallëzim aksidental ose të qëllimshëm, thotë raporti.
Rreziqet janë veçanërisht të rëndësishme me integrimin e AI në armët bërthamore, ndërsa qasja e hapur në aplikacionet e AI mund të fuqizojë aktorët keqdashës të konceptojnë dhe zhvillojnë mjete të reja përçarjeje dhe konflikti, nga “malëare” tek armët biologjike. Për të anketuarit në sondazh, ndërgjegjësimi dhe edukimi i publikut janë ndër mekanizmat më efektivë për të kuptuar rreziqet dhe për të reduktuar efektet e dëmshme të teknologjive të AI.
Ata gjithashtu theksojnë nevojën për rregullore kombëtare dhe lokale dhe atë të traktateve dhe marrëveshjeve më globale. Duhet të theksohet në këtë drejtim se disa korniza qeverisjeje janë shfaqur tashmë në nivel global, si iniciativa e G7 në Japoni (“Procesi i Hiroshimës mbi AI”) në maj 2023, ose deklarata “Bletchley”, një marrëveshje ndërkombëtare rreth AI përgjegjëse.
INTELIGJENCA ARTIFICIALE DHE TREGU I PUNES
Sipas një studimi të publikuar nga organizatorët e Forumit Ekonomik Botëror, rreth 1.4 milionë vende pune vetëm në Shtetet e Bashkuara do të preken nga teknologjitë e reja deri në vitin 2026. Sipas po këtij studimi, 95% e punonjësve të prekur drejtpërdrejt do të jenë në gjendje, me trajnime adekuate, të gjejnë një punë të mirë. Pa trajnim, 16% e popullsisë që punon, përkundrazi, mund të shohërënien e mundësive të tyre për të gjetur punë. Ky hap teknologjik kërkon ngritjen e programeve të gjera trajnimi duke u kujdesur gjithashtu për të menaxhuar ankthin e shumë punonjësve.
Ndikimi i mundshëm i Inteligjencës Artificiale në punësimin global ngre shumë pyetje në lidhje me të ardhmen e punës, shpërndarjen e pasurisë dhe përgatitjen e ekonomive për këtë tranzicion. Sipas drejtueses së FMN-së, Kristalina Georgieva, Inteligjenca Artificiale (AI) është gati të transformojë rrënjësisht peizazhin global të punësimit. Në një intervistë të fundit me AFP, ajo theksoi se gati 60% e vendeve të punës në ekonomitë e përparuara mund të ndikohen nga zhvillimi i AI.
Ky revolucion teknologjik nuk kufizohet vetëm në kombet e pasura ku rreth 40% e vendeve të punës globale do të ndikohen gjithashtu. Kristalina Georgieva thekson se ndikimet e AI nuk janë ekskluzivisht negative. Për shumë profesionistë, veçanërisht ata në pozicione shumë të aftë, ky zhvillim mund të nënkuptojë një rritje të konsiderueshme të të ardhurave të tyre. Ajo thekson se ardhja e AI mund të gjenerojë një rritje të produktivitetit, por ngre pyetjen thelbësore të shpërndarjes së barabartë të këtyre përfitimeve.
Sipas një raporti të FMN-së, i publikuar përpara Forumit Ekonomik Botëror në Davos, një nga rreziqet kryesore të identifikuara është theksimi i pabarazive në paga. Punëtorët e klasave të mesme mund të preken veçanërisht, ndërsa ata që tanimë gëzojnë të ardhura të larta mund të shohin se situata e tyre përmirësohet në mënyrë disproporcionale. Përballë këtyre ndryshimeve, disa vende, si Singapori, Shtetet e Bashkuara dhe Kanadaja, dallohen për përgatitjen e tyre proaktive për integrimin e AI. Megjithatë, drejtuesja i FMN-së këmbëngul në rëndësinë e fokusimit edhe në vendet me të ardhura më të ulëta, në mënyrë që ato të mos mbeten prapa në këtë transformim global. Ajo kërkon veprim të shpejtë për t’u mundësuar atyre të përfitojnë nga mundësitë e ofruara nga AI. Në një kontekst të ngadalësimit ekonomik global, Kristalina Georgieva e sheh AI si një motor potencial për rritjen e produktivitetit. Ndërsa pranon se AI mund të ngrejë frikë, ajo gjithashtu e sheh atë si një mundësi të madhe për të gjithë. Mesazhi i saj është i qartë: ka të bëjë më pak për të lejuar veten të dominoheni nga frika e AI dhe më shumë për të kërkuar për të maksimizuar përfitimet që mund të sjellë.
INTELIGJENCA ARTIFICIALE DHE SFIDAT E SE ARDHMES
Në një fjalim në forumin ekonomik në Davos, kryeministri kinez Li Qiang u bëri thirrje vendeve me teknologji të Inteligjencës Artificiale që t’i ndajnë ato me ato që mbeten prapa. Sipas tij, AI duhet të drejtohet në një kah që përfiton përparimin e njerëzimit dhe për këtë arsye duhet të ketë vija të kuqe që nuk duhen kapërcyer dhe që të gjithë duhet t’i respektojnë. Li Qiang është zyrtari më i lartë kinez që merr pjesë në takimin vjetor të Forumit Ekonomik Botëror në resortin e Alpeve Zvicerane që nga Presidenti Xi Jinping në 2017.
Dhe fjalimi i tij për AI nuk u prezantua rastësisht. Përparimet në të ashtuquajturën inteligjencë artificiale gjeneruese, të theksuara për publikun e gjerë nga ChatGPT, janë në qendër të shumë diskutimeve në “borën e Davos.” AI duhet të jetë gjithëpërfshirës dhe i dobishëm për të gjithë, dhe jo vetëm për një grup të vogël njerëzish argumentoi ai më pas, duke siguruar se Kina dëshiron të zhvillojë komunikimin dhe bashkëpunimin me të gjitha palët për të përmirësuar mekanizmat e qeverisjes së AI. Para se të shtonte se Interesat e vendeve në zhvillim duhet të kenë prioritet për të reduktuar ndarjen teknologjike me vendet e zhvilluara. Kina tashmë ka filluar të investojë në AI. Gjigantët e vendit Alibaba dhe Baidu kanë njoftuar se kanë zhvilluar konkurrentët e tyre kombëtarë për robotin bashkëbisedues të “OpenAI”-t amerikan. Por, deri më tani nuk kanë bërë shumë zhurmë.
Kina, megjithatë, nuk është i vetmi vend që trajton temën e konkurrencës në AI. Presidentja e Komisionit Europian Ursula van der Leyen paralajmëroi veçanërisht se BE-ja duhet të dyfishojë përpjekjet e saj për të shmangur ngecjen në këtë garë. Sipas saj gara tanimë ka filluar: dhe se konkurrueshmëria e ardhshme e BE-së varet nga integrimi i AI në aktivitetet e përditshme. Nga ana tjetër, shefi i Microsoft, Satya Nadella, gjithashtu i pranishëm në Zvicër, nga ana e tij mbrojti partneritetin e tij me OpenAI, ku investimi i tij prej rreth 13 miliardë dollarësh që nga viti 2019 është në vëmendjen e rregullatorëve evropianë.
Partneritetet janë një mënyrë për të pasur konkurrencë, tha ai gjatë një ngjarjeje të organizuar nga Bloomberg në sallat e takimit të Davos, duke theksuar “rrezikun e madh” të ndërmarrë nga “Microsoft”. CEO i “OpenAI”, Sam Altman nënvizoi gjithashtu se nevojitet një përparim energjetik për Inteligjencën Artificiale të ardhshme, e cila do të konsumojë shumë më tepër energji sesa pritej. Altman tha se burimet më miqësore ndaj klimës së energjisë, veçanërisht ajo bërthamore, ose energjia diellore dhe magazinimi më i lirë, janë rruga përpara për Inteligjencën Artificiale.
Sipas Forumit te Davos,(WEF), rindërtimi i besimit duhet të bëhet në tri nivele themelore: besimi në të ardhmen, besimi brenda shoqërive dhe besimi midis kombeve. Forumi i këtij viti po mbahet në një shkallë të paprecedentë që nga pandemia Covid-19, me pjesëmarrjen e më shumë se 2600 delegatëve, duke përfshirë liderë nga afro 70 vende, përfaqësues të familjeve mbretërore dhe organizata ndërkombëtare, diskutimet e të cilëve do te jene prezente në ditët në vazhdim, deri në fund të punimeve.
