Opinion nga Aurora Sulce, drejtuese e Fast News Economy
“Tronditjet” e euros nuk përfunduan me zgjedhjet e 14 majit, ashtu sic nuk kishin nisur me këtë proces. Por pa dyshim, rënia aq e fortë e monedhës europiane, teksa preku minimumin historik të 110.8 lekëve dy ditë para se qytetarët t’iu drejtoheshin kutive të votimit, ishte një faktor më shumë, i lidhur padyshim me zgjedhjet vendore.
Por deri diku, një ecuri e tillë ishte e pritshme, në kushtet kur euro ka rënë thuajse sa herë janë zhvilluar zgjedhje në Shqipëri: të përgjithshme parlamentare apo vendore. Edhe ky vit nuk bëri përjashtim. Por zhvlerësimi i monedhës europiane u bë edhe më i fortë, në kushtet kur kishte flukse të shtuara valutore nga remitancat, të ardhurave nga turizmi dhe investimet e huaja, që janë edhe burimet zyrtare. Por nuk ishin këto të fundit që kushtëzuan ecurinë e kursit të këmbimit.
Ishin burimet informale që shtuan ndjeshëm sasinë e euros në qarkullim dhe përballë një kërkese të dobët (nga tkurrja e konsumit dhe ngadalësimi i ekonomisë), monedha europiane u zhvlerësua. Për ata që njohin tregun valutor apo janë aktorë të tij (agjencitë e këmbimit) ky ishte një moment “i artë” për të blerë euro lirë dhe për ta shitur shtrenjtë në një moment të dytë.
E duket se ky moment erdhi shumë shpejt. 72 orë nga dita e votimeve, euro kapërceu në 113.4 lekë, ose 2.3% më shumë dhe menjëherë më pas, do të niste pikiatën sërish, duke zbritur aktualisht në 111.6 lekë.
Çfarë ka ndodhur në ekonomi që të justifikojë një rritje të tillë kaq të fort, të menjëhershme dhe të paparashikueshme të euros? E para që duhet të kuptojmë është se kjo dukuri është tërësisht shqiptare. Euro nuk ka pësuar trajektore të tilla si ndaj lekut në shkëmbimet me valutat e forta, si dollari, paundi apo franga zvicerane. Madje, në grafikun e mëposhtëm mund të dallohet fare qartë se ndërsa 72 orë pas zgjedhjeve, euro rritet ndjeshëm në shkëmbim me lekun, kundrejt tre valutave të tjera ka ndodhur e kundërta (fundi i kurbave në grafik). Kjo tregon qartë se oshilacionet e euros janë tërësisht lokale.
Përgjatë tre ditëve që euro u forcua, në ekonominë shqiptare nuk ka ndodhur asnjë fenomen që mund të justifikojë një ecuri të tillë. Nuk ka pasur rritje të importeve, as blerje energjie nga KESH, as tërheqje valute nga tregu nga Banka e Shqipërisë, as blerje valute nga kompanitë e tjera.
Skenari i vetëm që mund të shpjegojë një situatë të tillë janë spekulimet. Agjencitë e këmbimit, duke njohur konjukturat e tregut, kanë blerë euro kur zbriti në minimumin historik dhe e kanë nxjerrë në shitje pas zgjedhjeve, duke siguruar fitimin e tyre.
Spekulimet nuk janë të paligjshme, me përjashtim të rasteve kur kemi të bëjmë me manipulim të çmimit. A janë të organizuara këto spekulime? A janë të mirëmenduara që të lidheshin me momentin e zgjedhjeve? Kjo mbetet për t’u analizuar nga Banka e Shqipërisë, që është institucioni që monitoron tregun dhe rrjedhimisht, edhe aktivitetin e agjencive të këmbimit.
Derisa të kemi një përfundim të tillë, gjasat janë që euro të vijojë rënien, duke pasur parasysh edhe sezonin turistik në prag.
