Mbaroi. Facebook është në rënie, Twitter në kaos. Perandoria e Mark Zuckerberg ka humbur qindra miliarda dollarë në vlerë dhe ka pushuar nga puna 11,000 njerëz, me biznesin e saj të reklamave në rrezik dhe fantazinë e saj metaverse ende në fazë testimi.
Marrja e Twitter nga Elon Musk ka bërë që reklamuesit të tërheqin shpenzimet dhe t’i fuqizojnë përdoruesit të shmangin platformën (ose të paktën të postojnë shumë për ta bërë këtë). Nuk është ndier kurrë më e besueshme se epoka e mediave sociale mund të përfundojë – dhe së shpejti.
Tani që jemi zhytur në këtë breg të papritur, mund të shohim mbrapa anijen që na la këtu me një sy tjetër. Ndoshta mund të gjejmë një lehtësim: rrjetet sociale nuk ishin kurrë një mënyrë e natyrshme për të punuar, luajtur dhe socializuar, megjithëse u bë një natyrë e dytë. Praktika evoluoi nëpërmjet një mutacioni të çuditshëm, aq delikat sa që ishte e vështirë të dallohej që ndodhte në këtë moment.
Ndryshimi filloi rreth 20 vjet më parë, kur kompjuterët në rrjet u bënë mjaft të përhapur saqë njerëzit filluan t’i përdorin ato për të ndërtuar dhe menaxhuar marrëdhënie. Ngadalë dhe pa bujë, aty nga fundi i ngjarjeve, rrjetet sociale zunë vendin e tyre. Ndryshimi ishte pothuajse i padukshëm, por pati pasoja të mëdha. Në vend që të lehtësonin përdorimin modest të lidhjeve ekzistuese – kryesisht për jetën reale (për të organizuar një festë ditëlindjeje, le të themi) – softueri social i ktheu ato lidhje në një kanal transmetimi të vakët. Menjëherë, miliarda njerëz e panë veten si të famshëm, ekspertë dhe influencera.
Një rrjet global transmetimi ku çdokush mund t’i thotë çdo gjë dikujt tjetër sa më shpesh të jetë e mundur, dhe ku njerëz të tillë kanë menduar se e meritojnë një kapacitet të tillë, apo edhe se ndalimi për ta bërë përbën censurë ose shtypje – kjo është thjesht një ide e tmerrshme që në fillim . Dhe është një ide e tmerrshme që lidhet tërësisht dhe plotësisht me konceptin e vetë mediave sociale: sisteme të ngritura dhe të përdorura ekskluzivisht për të ofruar një rrjedhë të pafundme përmbajtjesh.
Por tani, ndoshta, mund të përfundojë gjithccka. Rënia e mundshme e Facebook-ut dhe Tëitter-it (dhe të tjerëve) është një mundësi—jo për t’u zhvendosur në ndonjë platformë ekuivalente, por për të përqafuar shkatërrimin e tyre, diçka që më parë ishte e paimagjinueshme.
Shumë kohë më parë, shumë rrjete sociale ecnin në Tokë. Friendster ishte një nga rrjetet e para sociale në 2002, i ndjekur nga MySpace dhe LinkedIn vitin e ardhshëm, pastaj Hi5 dhe Facebook në 2004, ky i fundit për studentët në kolegje dhe universitete të zgjedhura.
Instagram, i lançuar në vitin 2010, mund të jetë aplikacioni që ndërtoi urën ndërmjet epokës së rrjeteve sociale dhe epokës së mediave sociale. Mos i ngatërroni këto të dyja. E para, na jep mundësinë të lidhemi me miqtë tanë dhe të krijojmë rrjetin tonë të kontakteve, ndërsa e dyta ishte një lloj hapësire transmetimi ku njerëzit mund të krijonin produktet e tyre mediatike. Dhe kështu shumë shpejt, pa kuptuar, të gjitha rrjetet sociale u bënë para së gjithash media sociale. Kur grupet, faqet dhe Furnizimi i Lajmeve u hapën, Facebook filloi të inkurajojë përdoruesit të ndajnë përmbajtje të publikuar nga të tjerët në mënyrë që të rrisin angazhimin, në vend që të ofrojnë përditësime për miqtë. LinkedIn nisi një program për të publikuar përmbajtje në të gjithë platformën, gjithashtu. Twitter, e cila ishte kryesisht një platformë botuese, shtoi një veçori të dedikuar “retweet”, duke e bërë shumë më të lehtë përhapjen e përmbajtjes në mënyrë virale nëpër rrjetet e përdoruesve.
Evoluimi i rrjeteve sociale në media sociale solli mundësi dhe fatkeqësi. Facebook dhe të gjithë të tjerët gëzonin një rritje masive të angazhimit dhe fitimeve të lidhura me reklamat e drejtuara nga të dhënat që krijoi ekonomia e përmbajtjes e drejtuar nga vëmendja. I njëjti fenomen krijoi gjithashtu ekonominë e ndikimit(influencerat), në të cilën përdoruesit individualë të mediave sociale u bënë të vlefshëm si kanale për shpërndarjen e mesazheve të marketingut ose sponsorizimeve të produkteve me anë të shtrirjes reale ose të imagjinuar të postimeve të tyre. Njerëzit e zakonshëm tani mund të bëjnë disa para apo edhe një jetë fitimprurëse “duke krijuar përmbajtje” në internet.
Fatkeqësia që pasoi ishte shumë-planëshe. Së pari, operatorët e mediave sociale zbuluan se sa më e ngarkuar emocionalisht përmbajtja, aq më mirë përhapet në rrjetet e përdoruesve të saj. Informacioni polarizues, fyes ose thjesht mashtrues u optimizua për shpërndarje. Në kohën kur platformat e kuptuan dhe publiku u revoltua, ishte tepër vonë për të fikur këto zinxhire reagimesh.
Obsesioni ndezi flakët. Detyrimi kishte pllakosur gjithmonë rrjetet sociale të lehtësuar nga kompjuteri – ishte mëkati fillestar. Rrumbullakimi i miqve ose kontakteve të biznesit në një stilolaps në profilin tuaj në internet për përdorim të mundshëm në të ardhmen nuk ishte kurrë një mënyrë e shëndetshme për të kuptuar marrëdhëniet shoqërore. Ishte po aq e zakonshme të fiksoheshit për të pasur mbi 500 lidhje në LinkedIn në vitin 2003, sa është lakmimi i ndjekësve në Instagram sot. Por kur rrjetet sociale evoluan në media sociale, pritjet e përdoruesve u përshkallëzuan. Të shtyrë nga pritshmëritë e kapitalistëve sipërmarrës dhe më pas kërkesat e Wall Street, kompanitë e teknologjisë – Google dhe Facebook dhe të gjitha të tjerat – u bënë të varura në një shkallë masive.
Nëse ndryshimi është i mundur, realizimi i tij do të jetë i vështirë, sepse ne e kemi përshtatur jetën tonë për t’u përshtatur me kënaqësitë dhe mundimet e mediave sociale. Në dukje është po aq e vështirë të heqësh dorë nga mediat sociale sa ishte heqja dorë masivisht nga duhani, siç bënë amerikanët në shekullin e 20-të. Lënia e këtij zakoni kërkoi dekada ndërhyrjesh rregullatore, fushata për marrëdhëniet me publikun, turpërimin social dhe ndryshimet estetike. Në një nivel kulturor, ne nuk e ndaluam duhanin vetëm sepse zakoni ishte i pakëndshëm, por edhe sepse mund të na vriste.
Diçka mund t’i mbijetojë akoma zjarrit që do ta digjte atë: rrjetet sociale, thelbi i shkrirë i anashkaluar i shërbimeve. Nuk ka qenë kurrë një ide e tmerrshme, të paktën, përdorimi i kompjuterëve për t’u lidhur me njëri-tjetrin me raste, për arsye të justifikuara dhe në moderim (edhe pse rreziku i instrumentalizimit të njëri-tjetrit ishte i pranishëm që në fillim). Problemi vinte nga ta bësh këtë gjatë gjithë kohës, si një mënyrë jetese, një aspiratë, një obsesion. Oferta ishte gjithmonë shumë e mirë për të qenë e vërtetë, por na u deshën dy dekada për të kuptuar natyrën faustiane të pazarit. Një ditë, përfundimisht, ndoshta rrjeta e saj do të hapet. Por jo shpejt dhe jo lehtë. /The Atlantic
