Thellë në pyllin jashtë Kievit, ku mbledhësit e kërpudhave bredhin, Maria Dabizhe, 80 vjeçe, u ul duke shoshitur paketat ruse të hedhura me racione.
Ushtarët e armikut kishin ardhur disa ditë në luftë. “Ata erdhën në shtëpinë time. I pyeta se çfarë po bënin atje,” tha ajo, ndërsa artileria shpërtheu në distancë. “Ata më thanë: “Ne thjesht po përpiqemi të bëjmë punën tonë”.
Natën, ajo pa zjarret e tyre që digjnin. Kur i sollën pak ushqim, ajo e mori. Më pas, kur ushtarët filluan të tërhiqen disa ditë më parë, duke luftuar me ukrainasit gjatë gjithë rrugës, tmerri i vërtetë i asaj që ata kishin bërë u pa qartë.
Fqinjët e saj në një shtëpi të pastër me tulla, katër dyer më poshtë, ishin lidhur duar e këmbë dhe ishin vrarë. Në rrugë, luftëtarët e mbrojtjes territoriale thanë se kishin gjetur një bodrum ku 18 trupa, burra, gra dhe fëmijë deri në 14 vjeç ishin të vdekur, trupat e tyre ishin të gjymtuar.
Kjo është ajo që forcat ruse kanë lënë pas duke u tërhequr, duke shkatërruar gjithçka teksa iknin. Minat janë fshehur në kufomat që mbushin rrugët.
Shtëpitë janë lënë të zbrazura dhe të djegura.
Ushtarët dhe civilët në zonat e rimarrë nga ushtria ukrainase rreth Kievit në ditët e fundit kanë duruar javë të tëra luftimesh dhe tmerret e pushtimit, për të larguar një armik që shumica e parashikuan se do t’i shkatërronte ata brenda disa ditësh.
Dhjetra qytete, fshatra dhe periferi në lindje, perëndim dhe veri të Kievit janë rimarrë nga ushtria ukrainase dhe rusët janë tërhequr nga portat e kryeqytetit në zonat afër kufirit verior.
Megjithatë nuk ka festë, nuk ka gëzim.
Rrugët janë të minuara, xhamat e thyera, shtëpitë e shkatërruara. Në pyll, pishat e trasha, të larta janë të copëtuara. Do të duhen muaj, ndoshta vite, derisa këto zona të bëhen sërish të banueshme. Mijëra civilëve që u larguan nga këto zona u është thënë, tani për tani, të mos kthehen.
“Nuk ka asgjë për të qenë të lumtur. Vetëm pikëllim për njerëzit që u vranë”, tha Sergeiy Torovik, 53 vjeç, një ushtar i forcave të mbrojtjes territoriale, i cili jeton në një zonë që u rimor disa ditë më parë. “Ushtarët rusë janë më të ulët se kafshët. Kafshët nuk bëjnë atë që ata bënë. Nuk duhet t’i marrim peng. Ata duhet të vdesin. Ata duhet të shkatërrohen.”
Së bashku me djalin e tij Yuri, Torovik po qëndronte në një pikë kontrolli pranë qytetit të tij të lindjes, Stoyanka, pak jashtë Kievit, ku ai kishte ndihmuar për të larguar rusët tre ditë më parë. Një muaj më parë, ai kishte qenë kopshtar përpara se ti bashkoheshin luftës. Ndërsa rusët u tërhoqën dhe forcat ukrainase përparuan, ai luftoi për t’u kthyer në shtëpinë e tij.
Por tani ai ruante një gërmadhë. Pompa e benzinës ishte e hapur, e nxirë dhe e përdredhur si një insekt i madh metalik. Tanket ruse, të djegura dhe të thyera, mbushën autostradën. Rreth tyre ishin makina civile, xhamat e përparme të shpërthyera, të mbushura me vrima plumbash. Njëra, një Citroën e bardhë, kishte një njollë të errët në mbështetësen e kokës të mbushur me copëza.
“Ka shumë mina këtu,” tha Torovik. “Kudo. Në shtëpitë e njerëzve, në oborret e pasme, në rrugë.”
Dy ditë më parë, tha Torovik, kishte parë një qen duke ngrënë trupin e një gruaje që kishte mbetur në tokë. Megjithatë, më e keqja ishte në bodrumin e vilës.
“Ne gjetëm 18 trupa atje,” tha ai. “Ata kishin torturuar njerëzit. Disave iu prenë veshët. Të tjerëve u nxorrën dhëmbët. Kishte fëmijë si 14, 16 vjeç, disa të rritur. Ata i morën trupat dje.”
Teksa rusët u tërhoqën në atë që duket pjesërisht sikur janë mposhtur, pjesërisht tërheqje strategjike pasi nuk arritën të merrnin Kievin, ata shkatërruan gjithçka që mundën gjatë rrugës. Përgjatë autostradave dhe rrugëve pyjore dredha-dredha që lidhin komunitetet e vilave të pushimeve jashtë Kievit, ushtarët dhe civilët folën për të parë trupat e njerëzve dhe kafshëve të shpërndara në anët e rrugës.
Dyqanet janë rrafshuar, të gjitha anët e shtëpive janë thyer. Janë gjetur transportues të braktisur trupash dhe tanke të mbushura me frigoriferë, rroba dhe lodra të grabitura nga shtëpitë e ukrainasve. Minat janë shpërndarë nëpër rrugë, të fshehura nëpër shtëpi, parqe dhe në kufoma të shtrira në rrugë.
“Do të duhen muaj për t’u pastruar,” tha Denys, i cili po dërgonte ekipin e tij ukrainas të pastrimit të minave në zonat e sapomarra. “Vite,” ndërhyri një nga kolegët e tij. “Ata i kanë fshehur kudo. Dhe disa prej tyre janë aq të vjetër, ato janë nga Lufta e Parë Botërore.
Në rrugën pyjore për në Bucha, një periferi ku u zhvilluan disa nga luftimet më të ashpra në zonë, një mjek i ushtrisë qëndronte në pritje për të kaluar një pikë kontrolli. Dy ditë më parë, ai dhe njësia e tij kishin ndihmuar në largimin e rusëve nga kjo zonë.
“Nuk mund të them se rusët janë të dobët apo diçka të tillë, ata janë luftëtarë, ashtu si ne,” tha ai. “Kur ata tërhiqeshin, një pjesë e njësisë do të qëllonte dhe të tjerat do të tërhiqeshin… ata lanë shumë trupa. Edhe civilët.”
Megjithatë, sukseset e ditëve të fundit nuk kanë sjellë ende siguri në zonë. “Ky vend është i çliruar, por ende nuk është e qartë. Një miku iu zu pritë dje, kështu që edhe nëse është një rrugë ‘gjelbër’ si kjo, nuk do të thotë se është gjithmonë e qartë,” tha ai. “Dhe artileria mund t’ju godasë edhe këtu.”
Përtej rrugës qëndronte një tank rus, i nxirë dhe i thyer. Një transportues i blinduar i personelit i braktisur pak më tutje ishte ende duke pirë duhan.
Ndërsa u tërhoqën, ose u shtynë, rusët braktisën ose humbën një sasi të jashtëzakonshme pajisjesh, shumë prej tyre të ndryshkura, në gjendje të keqe dhe nga epoka sovjetike. Gjithçka që lanë pas po përdoret për fazën tjetër të luftës. Në anë të një autostrade jashtë Kievit, një grup ushtarësh nga mbrojtja territoriale po çmontonin një tank rus për pjesë. “Është kaq i vjetër, është i padobishëm,” u ankua njëri prej tyre, Ivan.
