Nga Prof. Akademik Anastas Angjeli
Ende pa “dhënë shpirt”pandemia e koronavirusit, dhe pasojat e një krize të madhe humanitare, sociale, ekonomike e financiare që pllakosen botën prej saj, një krize e re, e shumëfishtë, pasoje e luftës së Rusisë në Ukrainë po e trondit thellë dhe pritet ta ndryshojë me tej këtë botë. KJo luftë që zhvillohet në mes të Europës, po e rrikthen ekonominë europiane dhe atë globale në një krizë më të thellë. Duket se “furtuna ekonomike, financiare e sociale” e këtyre 3 viteve, nisur me pasojat e krizës së pandemisë së koronavirusit dhe tashmë me ato të luftës së Rusisë në Ukrainë, nuk ndalet.
Bota ekonomike është tronditur thellë, tregjet financiare ndërkombëtare, ato të mallrave dhe të aksioneve kanë marrë goditje të forta, zinxhirri i furnizimit të mallrave ndërpritet herë pas here, kriza energjitike dhe e naftës ka pushtuar gjithë vendet, rritja e çmimeve dhe inflacioni jane çmendur, sinjalet për një krizë të lëndëve të para tashmë janë dhënë, një krizë e re ushqimore është shfaqur në horizont.
Kjo krizë po godet edhe vendin tonë. Pa hedhur pas shpine pasojat e krizës së pandemisë, kriza energjitike, e paralajmëruar nga Kryeministri Rama, para se lufta e Rusisë në Ukrainë të fillonte, tashmë po reflektohet nga dita në ditë dhe perspektiva duket e rëndë. Çmimi i naftës me gjithë “mbykëqyrjen” e Bordit të Mbikëqyrjes po vështireson furnizimet e konsumatorëve për shkak të çmimeve të larta. Çmimet në rritje të mallrave të shportës dhe inflacioni në rritje po rëndojnë buxhetet familjare, vështirësi në zinxhirrin e tregtisë dhe të furnizimit me mallra janë krijuar, sektori i bujqësisë, transportit, ndërtimit, lëndet e para janë goditur, etj.
Në këtë situatë, shumë vende ju rikthyen masave mbështetëse për tu përballur me efektet e kësaj krize që deri tashmë i dihet vetëm fillimi dhe jo fundi. Natyrisht, çdo shtet, qeveri, i ndermerr këto masa në varësi të goditjes ekonomike e sociale, që çdo vend ka pësuar nga kjo krizë dhe fuqia ekonomike e finaciare e vendit. Edhe institucionet financiare ndërkombëtare (FMN)dhe Bankat qendrore, Federal Rrezerva ne SHBA dhe Banka qendrore Europiane, gjithashtu po reagojnë. Masat e mara kanë synim, nga njëra anë, mbështetjen e shtresave sociale në nevojë për tu përballur me rritjen e çmimeve, nga ana tjetër, të mos shkëputet zinxhirri furnizimit me mallra, nga ana tjetër, sektorët ekonomik të prodhimit të goditur të mos ndërpresin funksionimin e tyre dhe sakaq të sigurojë vazhdimesinë e qëndrushmërisë së financave publike të vendit. Me këtë frymë, në një kohë të shpejtë, thuajse në më pak se 3 javë bashkë me shumë qeveri të vendeve të ndryshme, reagoi dhe Qeveria Shqiptare me “Paketën e Rrezistencës Sociale “. Kjo paketë në menyrë të permbledhur fokusohet në:
Paketa e rezistencës sociale e Shqipërisë
3.3 miliarde lekë për indeksimin e pensioneve (673.542 perfitues) ; Konpensim i rritjes se çmimeve të shportës 3000 lekë/në muaj për tre muaj (perfitues 576 mije vete) ; 1.45 miliardë lekë mbështetje për fermerët me naftë pa taksa ; 500 milionë lekë mbështetje për gjithë qytetarët që përdorin linjat urbane, qytetese dhe ndërqytetese. Nga muaji Prill: Zero taksë për pagat deri në 40 mijë lekë; Përgjysmim taksës për pagat deri në 50 mijë lekë; Ulje taksës për pagat nga 150-200 mije lekë. Paga minimale rritet në 32 mijë lekë duke filluar nga 1 Prilli dhe jo nga një Korriku që ishte programuar ; 28 miliardë lekë financim i mburojes se çmimit të energjise per konsumatorët familjarë dhe biznesin e vogël. Siç shihet përmes kësaj pakete të rrezistencës sociale realizohen disa qëllime kryesore: së pari, mbështeten shtresat në nevojë, pensionistët, ata me të ardhura të pakëta; së dyti, mbështeten disa sektorë të ekonomisë, siç është sektori energjitik, sektori i bujqësisë, ai i transportit; së treti, mbështetet bisnesi i vogël; se katërti, luftohet abuzivizmi dhe spekullimi me rritjen e çmimeve të karburante dhe të mallrave të shportës në treg.
Paketa e mbështetjes në Greqi
Ndihma bazohet në akset e mëposhtme : Stimulimi i të ardhurave me kompensim të jashtëzakonshëm për pensionistët me të ardhura të ulta dhe individëve me të ardhura të ulta; Mbështetja e familjeve me fëmijë; Subvencionimi i faturave të energjisë elektrike; Përthithja e pjesshme e rritjes së karburantit me një rritje prej 22 centësh për liter; Kujdes të veçantë për fermerët dhe sipërmarrjet e vogla dhe të mesme. Kostoja totale e masave të reja të mësipërme 1.12 miliardë euro : 636 milionë subvencione për energjinë elektrike dhe gazin për muajin prill ; 324 milionë euro subvencione për grupet vulnerabël ; 130 milionë euro për kartën e karburantit ; 23 milionë euro për uljen e çmimit të trafikut me naftë për muajin prill ; 5.7 milionë për kompensim për qëllime të veçanta në taksi; Kuadri i parë i masave : Rritja e subvencionimit të energjisë elektrike për familjet dhe bizneset ; Subvencioni i energjisë elektrike për individë rritet nga 70% në 80% mesatarisht për muajin prill me një kosto prej 218 milionë euro; Subvencionimi i energjisë elektrike për bizneset është dyfishuar për të mbuluar rreth 50% të rritjes për muajin prill, me një kosto prej 278 milionë euro; Një subvencion emergjent prej 110 milionë eurosh jepet për të mbuluar përqindjen më të madhe të rritjes së energjisë elektrike në periudhën janar-prill në bizneset e vogla; Subvencioni i gazit vazhdon në muajin prill me 40 €/Këh për familjet dhe 20 €/Këh për bizneset, me një kosto prej 30 milionë euro. Kostoja totale e subvencionit të energjisë elektrike dhe gazit është vlerësuar në 636 milion euro për muajin prill. Energjia Elektrike – Subvencionim për Faturat Familjare : Subvencioni do të mbulojë të gjitha përfitimet e vendbanimit kryesor, (afërsisht 4.2 milionë përfitime), pavarësisht të ardhurave, zonës së vendbanimit ose ofruesit; Ndihma mesatare mujore për një familje mesatare që konsumon deri në 300 Këh/muaj rritet nga 40 euro në mars në 72 euro në prill, një normë rritjeje prej 80% ; Konkretisht në muajin prill, për konsumin e parë 150 Këh ne subvencionojmë me 270 euro për Mëh, nga 150 euro në mars. Ndihma mesatare mujore për në familjet vulnerabël subvencionohet me 290 euro për Mëh 300 KËh të para të konsumit mujor. Shuma totale e subvencionit në muajin prill arrin në 218 milionë euro nga 148 milionë në muajin mars. Për konsumatorët e biznesit, çmimi për njësi i subvencionit dyfishohet nga 65 euro/MËh në mars në 130 euro/MËh në prill. Gjithashtu, për ndërmarrjet shumë të vogla dhe të vogla me furnizim me energji elektrike deri në 25 kVA dhe për të gjitha furrat e bukës, pavarësisht nga furnizimi me energji elektrike, konsumi total rritet me një subvencion shtesë prej 100 euro/MËh. Pra, totali i subvencionit për njësi arrin në 230 euro/MËh. Gazi Natyror – Subvencionim në Faturat Familjare : Subvencioni shtetëror do të jetë 20 euro për MËh termike në muajin mars për të gjitha familjet dhe për konsumin total mujor, bëhet fjalë për 540,000 konsumatorë familjarë pavarësisht nga të ardhurat, madhësia e shtëpisë ose ofruesi. Në total, përfitimi për amvisëritë është 40 euro për MËh termike ndërsa shuma totale e subvencionit nga Qeveria për konsumatorët jofamiljarë të gazit do të jetë 43 milionë euro për muajin mars. Subvencionimi i faturave të Gazit vazhdon edhe në muajin mars për të gjithë konsumatorët komercial dhe industrial, pavarësisht nga madhësia, qarkullimi dhe numri i punonjësve. Subvencioni do të jetë 20 euro për MËh termike për konsumin total mujor. Korniza e dytë e masave: Forcimi i qytetarëve në nevojë. Ndihma u jepet qytetarëve më të dobët për t’u përballur me rritjen e çmimeve të mallrave dhe energjive, të cilat do të paguhen para Pashkëve, si më poshtë: një këst shtesë, një muaj e gjysmë shtesë i ndihmës për fëmijë u jepet në muajin prill përfituesve të muajit mars (pra kësti që korrespondon me 1.5 muaj). Shuma e ndihmës është 105, ose 63, ose 42 euro për çdo fëmijë për fëmijën e parë dhe të dytë, në varësi të sasisë së të ardhurave, dhe 210 ose 126 ose 84 nga e treta dhe për çdo fëmijë të ardhshëm. Përfituesit arrijnë në 625,000, me më shumë se 1 milion fëmijë dhe kostoja llogaritet në 97.5 milion euro. Ndihmë 200 euro për 676 735 pensionistë me të ardhura të ulëta. Përfitues janë (si në dhjetor) pensionistët që kanë të ardhura vjetore të tatueshme individuale për vitin tatimor 2020 deri në 7200 euro (600 euro në muaj), të ardhura vjetore të tatueshme familjare deri në 14400 euro dhe vlerën totale të tatueshme të pasurive të paluajtshme, jo më shumë se 200 euro. Kostoja llogaritet në 135 milionë euro. Ndihma prej 200 euro për 34.964 të moshuar të pasiguruar me një kosto prej 7 milionë euro. Ndihma prej 200 euro për 166,982 përfitues të përfitimit të aftësisë së kufizuar me një kosto prej 33.4 milionë euro. Dyfishim i të ardhurave minimale të garantuara për 241 281 përfitues të të ardhurave minimale të garantuara, me një kosto prej 50.9 milionë euro. Kostoja totale : 324 milionë euro për 1.7 milionë përfitues. Rreth 1.4 milionë familje me më shumë se 3.2 milionë anëtarë përfitojnë nga këto masa. Kuadri i tretë: Subvencionimi i karburantit dhe ulja e çmimit të naftës : Karta e karburantit – një subvencion i karburantit lëshohet në prill për të mbuluar kostot e rritura të konsumit tre mujor (prill, maj dhe qershor) për individë (përfshirë profesionistët e lirë), me karakteristikat e mëposhtme : të kualifikuar janë personat fizikë (përfshirë të vetëpunësuarit), rezidentë tatimorë të Greqisë, me të ardhura familjare të deklaruara deri në 30 000 euro ; subvencioni (për veturën) është 60 litra karburant në muaj dhe është i barabartë me 22 cent për litër. Prandaj subvencioni për tre muajt është 40 euro. Shuma e subvencionit të mësipërm llogaritet në 130 milionë euro.
Kuadri i katërt i masave: Lehtësimi i likuiditetit të biznesit. Rritet afati i shlyerjes së të gjitha paradhënieve të ripagueshme, me uljet në bazë të xhiros, siç është paralajmëruar, nga 60 në 96 këste pa interes.
Franca
Rritja e çmimeve të energjisë: qeveria planifikon 22 miliardë euro shpenzime për të kompensuar inflacionin. Qeveria është e gatshme të marrë “më shumë” masa për të mbështetur fuqinë blerëse të familjeve, por nëse është e nevojshme, këto do të jenë përgjigje “të adresuara”, siguroi ministri i Ekonomisë. Përballë rritjes së çmimeve të energjisë, qeveria franceze ka planifikuar të shpenzojë rreth 22 miliardë euro për masat për të mbështetur fuqinë blerëse. Ngrirja e çmimeve të gazit duhet të kushtojë rreth 10 miliardë euro gjatë gjithë vitit 2022, kundrejt 1.2 miliardë eurove të buxhetuara deri më tani. “Tavani i çmimit të energjisë elektrike” kushtoi “8 miliardë euro dhe kompensimi i inflacionit 4 miliardë euro”. “Fatura totale shkon në më shumë se 20 miliardë euro për mbrojtjen e vetme të bashkatdhetarëve tanë nga rritja e çmimeve të energjisë”, shpjegon qeveria. “Ne do të japim një përgjigje për të gjithë francezët më të prekur nga kriza, (…) përgjigjet që synojnë ata që kanë më shumë nevojë për të”. Emmanuel Macron kërkoi “një plan të qëndrueshmërisë ekonomike dhe sociale” për t’iu përgjigjur vështirësive që lindin nga konflikti ruso-ukrainas, veçanërisht nga rritja e çmimeve të energjisë dhe lëndëve të para. Rritja e çmimeve të energjisë: cilat do të ishin përfitimet nëse të gjithë francezët ulnin ngrohjen me 1°C? Qeveria u bën thirrje francezëve që të “bëjnë përpjekje” për uljen e konsumit të tyre të energjisë, ndërsa rritja e çmimeve të energjisë është ndjerë gjerësisht që nga fillimi i pushtimit rus të Ukrainës. Qeveria tashmë ka paralajmëruar francezët për inflacionin që do të vijë. Për të kundërshtuar këtë rritje dhe për të parandaluar mungesën e mundshme të burimeve, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë ka bërë thirrje veçanërisht për “uljen e ngrohjes së familjeve me 1°C”. Qeveria ka vendosur të ngrijë faturën e gazit deri më 30 qershor 2022. Temperatura ideale e rekomanduar për një dhomë banimi është 19°C. “Një shkallë më pak gjatë një periudhe dymbëdhjetë mujore, kjo përfaqëson 10 deri në 15 teravat orë gaz të kursyer. “Është e barabartë me 12-15 anije LNG që do të mbërrinin në Francë, kështu që nuk është aspak e papërfillshme. Është një masë që mund të funksionojë,”. Një gjest i thjeshtë që mund të jetë shumë i dobishëm dimrin e ardhshëm sepse “Evropës mund t’i mbarojë gazi”, paralajmëron drejtori i përgjithshëm i Engie. Ulja e varësisë nga gazi rus. Bashkimi Evropian po shqyrton një ndërprerje të shkëmbimeve të tij të energjisë me Rusinë në përputhje me sanksionet ekonomike të marra tashmë kundër Kremlinit. Por 40% e konsumit evropian të energjisë bazohet në importet e gazit rus. Domethënë, përfaqëson vetëm 20% të konsumit të energjisë franceze. Ky gjest i thjeshtë i uljes së temperaturës në fakt mund t’i kursejë Evropës 10 miliardë euro metër kub gaz në vit. “Nëse do të merrej një vendim për të ndaluar furnizimin nga Rusia, atëherë mbushja e depove tona do të ishte e pamjaftueshme dhe nuk do të kishim mjaftueshëm gaz në fillim të dimrit”, paralajmëroi Catherine MacGregor. Ulja e ngrohjes mund të ndihmojë në ruajtjen e rezervave tona. Nga ana e saj, qeveria ka kërkuar që çmimet e përballueshme të mbahen deri në dhjetor 2022 për të mbrojtur fuqinë blerëse të francezëve. Energjia nuk është një e mirë e zakonshme konsumatore. Është radha e luftës në Ukrainë për të hequr mitin e burimit të pafund dhe për të qartesuar mirazhin e sovranitetit kombëtar me nderhyrje te jashtezakonshme: do të arrihet shifra prej 2 euro për litër benzinë, çmimet e gazit dhe naftës janë afër të maksimumeve historike. Spekulimet, po godasin konsumatorët më modestë dhe më të varurit nga makinat dhe nafta/benzina dhe energia elektrike. Është një rrezik i dyfishtë për ta. Refleksi i një pjese të klasës politike është të veprojë duke propozuar rregullime tatimore ose ngrirje të çmimeve. Ndërkohë që masa të tilla ka të ngjarë të zbusin goditjen financiare për familjet, ato nuk janë në gjendje të përballojnë sfidën e çështjeve afatgjata të energjisë ose çështjeve mjedisore. E mbështetur nga energjia tërësisht bërthamore, Franca nuk ka vendosur kurrë standarde drastike të izolimit të ndërtesave, ashtu siç ka minimizuar gjithmonë kërkimin dhe zhvillimin për energjitë e rinovueshme.
Çmimet e energjisë (benzinë, energji elektrike, gaz). Qeveria ka shumëfishuar ndihmën për të ndihmuar më të varfërit. Si mund të shpjegohet kjo rritje çmimi? Si të luftojmë kundër saj? Gjatë një viti, çmimet e energjisë janë rritur me 18.6% sipas normës së fundit të inflacionit, sipas raportit të fundit të publikuar nga INSEE më janar. Çmimi i gazit është rritur me 41%, ai i benzinës me 21% dhe ai i energjisë elektrike me 3%. INSEE vlerëson se rritja e çmimit kushton 64 euro më shumë në muaj për familje. Instituti thekson se “pesha e shpenzimeve të energjisë së familjeve në të gjithë konsumin e tyre kalon atë të vjeshtës 2018”, datë e nisjes së lëvizjes së “jelekëve të verdhë”. Për të ndalur rritjen e çmimeve, qeveria krijoi një mburojë çmimi dhe përfshiu EDF. Kështu, 1.8 milionë familje kanë marrë një shumë mesatare prej 150 €. Duke filluar nga muaji dhjetor, këta persona kanë marrë ndihmë shtesë prej 100 eurosh. Qeveria ka vendosur bonusin e inflacionit prej 100 euro; një bonus që gëzojnë francezët që marrin të ardhura më pak se 2000 euro neto në muaj, pra 38 milionë njerëz. Që nga tetori 2021, çmimi i gazit është ngrirë.
Për të kufizuar rritjen e tarifave të EDF në 4%, qeveria do të luajë fillimisht me taksat: do të ulë taksën e brendshme për energjinë elektrike, sa më shumë që të jetë e mundur me 22 euro për megavat orë (mËh), ajo do të bjerë në 50 cent, norma më e ulët e autorizuar nga Brukseli. Kjo paraqet një humbje të konsiderueshme për financat publike: 8 miliardë euro më pak.
Maqedonia e Veriut
Maqedonia e Veriut ka miratuar kë masa anti-krizë : zero TVSH për ushqimet ; ulet akciza për naftën; ligjin për uljen e akcizës për karburantet që merr shteti nga shitja e karburanteve, si dhe ligjin për uljen e Tatimit mbi Vlerën e Shtuar (TVSH) për karburantet, nga 18 në 10 për qind; është miratuar edhe ligji për uljen e TVSH-së për ushqimit bazë në 0 për qind. Ligjet janë miratuar me 95 vota nga deputetët e të gjitha partive politike. Një litër dizel në Maqedoninë e Veriut ditët e fundit është shitur për 97 denarë (1.57 cent) ndërsa benzina për 93 denarë (1.51 cent). Për herë të parë çmimi i naftës ka kaluar atë të benzinës. Çmimi i tyre pritet të ulet për 10 denarë (0.16 cent).
Masat parashohin mbajtjen nën kontroll edhe të çmimit të energjisë elektrike dhe të ngrohjes qendrore si dhe heqjen e TVSH-së për të gjitha produktet ushqimore bazë. Qeveria e Maqedonisë së Veriut, ka vendosur të ndalojë përkohësisht eksportin e mallrave të caktuara ushqimore. Vendimi përfshin eksportin e grurit, elbit, misrit, miellit, farave të lulediellit, si dhe vajrave. “Qëllimi i kësaj mase është mbrojtja e tregut vendor dhe mbrojtja e qytetarëve në kohë krize”, ka deklaruar Ministri i Ekonomisë, Kreshnik Bekteshi.
Jozyrtarisht vendimi ndërlidhet me njoftimet se sasi të mëdha të grurit janë eksportuar në Greqi, ndërsa në Kosovë sasi të mëdha të vajit vendor, të llojit Briliant. Çmimi i vajit në Maqedoninë e Veriut arrin në 1.80 euro. Vendimi për kufizimin e eksportit është marrë edhe si përgjigje reciproke ndaj masave të ngjashme të marra nga disa vende të rajonit.
Italia
Masat e reja anti-krizë për familjet dhe bizneset: dekreti i ri i Qeverisë italiane. Një dekret ligj i ri kundër faturave të shtrenjta, me ndihma për bizneset dhe familjet që do të shkojnë shumë përtej eliminimit të tarifave të sistemit. Ndërhyrje të tjera për të zbutur rritjet e pamëshirshme të çmimeve të energjisë elektrike dhe gazit janë në shqyrtim nga qeveria, e cila pritet t’i miratojë ato në ditët në vazhdim. Shumë nga këto masa do kordinohen me vendimet e Këshillit të Kryetarëve të Shteteve dhe Qeverive të Bashkimit Evropian, në Versajë, vendimeve në Eurogrup dhe Ecofin. Për më tepër, qeveria do të duhet të vendosë nëse do të financojë ndërhyrjet e reja me buxhetin e mbetur në dispozicion, i cili megjithatë në këtë pikë duket i pamjaftueshëm në krahasim me urgjencën e re, apo nëse do të përdorë një “deficit të ri buxhetor”, domethënë një rritje e deficitit, e cila duket e pashmangshme, gjatë vitit 2022. Do të mundësohen masa të tilla si vendosja e tavanit të çmimit të energjisë elektrike dhe gazit. Ndërhyrjet e reja do të çojnë në eliminimin e tarifave të sistemit në fuqi deri në fund të qershorit, të cilat megjithatë rëndojnë në faturën e energjisë elektrike për më pak se një të katërtën dhe vetëm 4-5% të faturës së gazit. Shteti nuk do të kufizohet në uljen e tarifave të larta fiskale, një ndërhyrje që vetë kryeministri Mario Draghi e pranoi të pamjaftueshme, por do të përballojë një pjesë të kostos së energjisë. Prandaj, zbritja në faturë duhet të jetë shumë më e dukshme sesa ka qenë deri më tani. Si per biznese ashtu edhe per familje.
Kroacia
Rritja e Indeksit të Çmimeve të Konsumit në Kroaci u mat me 5,5 % në dhjetor 2021, krahasuar me një normë prej 4,9 % në muajin e kaluar. Byroja Kroate e Statistikave ofron Indeksin e Çmimeve të Konsumit me bazëvitin 2015. Rritja e Indeksit të Çmimeve të Konsumit para janarit 1999 është marrë nga Fondi Monetar Ndërkombëtar. Kroacia ka përgatitur një paketë masash me vlerë 637 milionë euro për të zbutur ndikimin e krizës energjetike. Masat janë planifikuar për të ulur rritjen e pritshme të çmimit të energjisë elektrike dhe gazit në përkatësisht 9.6% dhe 20%. Qeveria Kroate ka prezantuar një plan për ekonomitë familjare, bizneset dhe fermerët dhe ka theksuar se pa këtë paketë faturat e energjisë elektrike do të rriten për 23% nga 1 prilli, krahasuar me 79%për gazin. Masat do të hyjnë në fuqi më 1 prill dhe do të jenë të vlefshme deri më 31 mars 2023. Arsyeja e miratimit të kësaj pakete është vala e rritjes së çmimeve në Evropë të shkaktuar nga kriza globale energjetike. Nga shuma totale prej 637 milionë euro, 279 milionë euro janë lehtësim tatimor përmes uljes së tatimit mbi vlerën e shtuar, ndërsa 159 milionë euro janë ndihmë për pagesën e faturave të gazit. Qeveria planifikon të disbursojë 106 milionë euro për konsumatorët dhe pensionistët vulnerabël të energjisë dhe 32 milionë euro për fermerët dhe peshkatarët. Pjesa e mbetur prej 61 milionë euro synon të kufizojë kostot e energjisë elektrike. Rritja mesatare e çmimit të energjisë elektrike ishte 30% dhe se çmimi i gazit u rrit me 70% në BE në fund të vitit të kaluar. Meqenëse çmimet për familjet janë të rregulluara në Kroaci, nuk ka pasur rritje. Zbutja kostove të energjisë elektrike dhe gazit për familje do të realizohet për të ulur rritjen e pritur të çmimit. Masa do të kursejë 61 milionë euro për familjet, por njësia shtetërore e energjisë Hrvatska Elektroprivreda (HEP) do të pësojë të njëjtën rënie të të ardhurave. TVSH-ja për gazin natyror do të ulet nga 23 për qind në 5 për qind dhe do të vendoset një subvencion prej 1.3 cent euro për kËh. Ministria e Ekonomisë do të rimbursojë furnizuesit me energji elektrike nga 1 prilli deri më 31 mars 2023. Sipërmarrësit mikro, të vegjël dhe të mesëm me një konsum mesatar vjetor deri në 10 GËh kanë të drejtë për subvencione. Sipërmarrësit do të aplikojnë për subvencione përmes aplikacionit HAMAG-BICRO dhe shuma e ndihmës e ndarë për një kupon të vetëm do të përcaktohet në bazë të konsumit vjetor individual. Ndihma shtetërore mund të përdoret deri në mars 2023. Konsumatorët e energjisë që do të preken, rreth 91,000 prej tyre, aktualisht po marrin kupona prej 27 euro secili për të paguar faturat e energjisë elektrike. Programi do të zgjerohet në 5700 përfitues të kompensimit kombëtar për të moshuarit. Gjithashtu, do të vendoset edhe një kupon për gaz, ku shuma dyfishohet në 54 euro. Qeveria caktoi 40 milionë euro për këtë masë. Për 721 mijë pensionistë me pensione më të ulëta se 531 euro, parashikohet një tarifë e posaçme një herë, e cila do të kërkojë një pagesë totale prej 62 milionë euro. Por, me fillimin e luftës Rusi-Ukrainë dhe rritjes së mëtejshme të çmimeve lindi nevoja e aketave të tjera specifike të mbështjetjes nga ana e qeverisë Kroate. Qeveria mori vendim që të caktojë marzhin për tregtarët e naftës dhe uli përkohësisht akcizën për naftën dhe benzinën, për të zbutur rritjen e çmimeve. Në Kroaci, në 6 mars 2022 çmimi i naftës është 12,53 kuna apo 1.65 euro për litër, ndërsa çmimi i benzinës do të jetë 12.19 kuna, që i bie 1.62 euro për litër. Kryeministri kroat, deklaroi se duan të kontribuojnë në uljen e ndikimit të çmimit tek qytetarët dhe sipas përllogaritjes kjo do të sjellë uljen e të ardhurave të buxhetit të shtetit nga akciza për energjinë mbi 150 milionë kuna.
Kosova
Kosova, sikurse e gjithë bota, është e ekspozuar nga inflacioni që kryesisht vjen si rezultat i katër faktorëve: shkëputjes së zinxhirit të furnizimeve për shkak të pandemisë, rikthimit të konsumit global më shpejt sesa që mund të përshtatej prodhimi i cili gjatë pandemisë ishte stopuar, rritja në nivel global e çmimit të energjisë dhe spekullantët e ndryshëm që bëhenshfrytëzues të krizave. Shkalla e inflacionit sipas Agjencisë së Statistikave në fund të muajit shtator ishte 4.9 për qind, gjë që është në linjë me ngritjen globale të çmimeve për disa produkte Kjo, në njërën anë, synon t’ua shtrojë terrenin tregtarëve për të ngritur çmimet me pretekstin se tani jemi në një ambient ku secili çmim duhet të rritet, pavarësisht nëse ka rritje të drejtëpërdrejtë të kostos, ndërsa, në anën tjetër, tenton të nxisë një situate paniku te qytetarët. Paniku dhe pritjet se do të ketë rritje çmimesh, ndikojnë në blerje të tepërta të panevojshme, të nxitura nga frika, gjë që pastaj rezulton në mungesë të produkteve në treg, e rrjedhimisht edhe në ngritje të menjëhershme të çmimeve. Qeveria e Republikës së Kosovës ka vendosur të subvencionojë çmimin e naftës përfermerët në vlerë prej 5 milionë euro, kështu, prej 36 cent për litër do të subvencionohet nafta për të gjitha kulturat. Gjatë muajit mars do të shpallen edhe masat konkrete. Buxheti i paraparë për kategorinë e subvencioneve për këtë vit ka qenë 31 milionë euro. Përtej planifikimeve fillestare, ky buxhet tashmë ka një rritje prej 41 për qind apo afro 20 milionë euro më shumë. Të gjitha këto masa kanë për qëllim rritjen e rendimentit që i përket kërkesës së brendshme për konsum dhe e zëvendëson nevojën për import të këtyre produkteve, po aq edhe sa avancimin e sektorit të bujqësisë si një prej sektorëve me potencial të zhvillimit ekonomik të Kosovës. Një gjë e tillë është tentuar të bëhet vitin e kaluar, në fillim të pandemisë COVID-19. Për 10 vite, më se gjysmë miliardë euro nga buxheti i shtetit janë shpenzuar për bujqësi, e produktiviteti bujqësor ka pësuar rënie, sepse subvencionet nuk u shkonin fermerëve por grupeve të caktuara të interesave personale.
Perspektiva e afërt
Natyrisht diskutimet kanë filluar ne se do ketë një paketë të dytë mbështetjeje në këtë vend dhe nayrisht në Shqiperi? Situata aktuale dëshmon se jemi në fillim të një krize të re, energjitike, të ndërprerjes së zinxhirrit të furnizimit me mallra ushqimore dhe lëndë të para, zgjatja e secilës është në varësi të disa faktorëve, ku në rastin konkret zgjatja e luftës Rusi–Ukrainë predominon dhe vazhdimi i saj ndikon në thellimin e kësaj krize. Kështu që ndjekja me vëmendje e situatës dhe përgatitja për përballjen e mëtejshme me të mbetet prioritet. Në këtë kuadër është e nevojshme të konsiderohen edhe: A-Sektori i energjisë dhe naftës është prioritet kryesor, prandaj : Të krijohet Ministria e Energjitikës; Të merren masa ristrukturuese në këta sektor duke përshpejtuar dhe rritur burimet alternative të energjisë (energjinë diellore, me erë, HEC–et e vogla; Të miratohet dhe të fillojë të zbatohet sa më shpejt “Ligji për Rrezeravat e Sigurisë në sektorin e Naftës”; B-Sektori i bujqësisë gjithashtu mbetet prioritet; Të përcaktohet “harta territoriale e prodhimeve bujqësore në gjithë territorin në përputhje me kushtet aktuale dhe të zbatohet një politikë e re orientuese ndaj fermerëve e kultivimit të prodhimeve bujqësore në gjithë vendin, (Drrithëra), Fruta perime, Dru -frutore, etj); C-Marrëdheniet me Bisnesin: Atje ku bisnesi ka pengesa në realizimin e kontratave të furnizimit me mallra, për shkak të shkëputjes së zinxhirrit të furnizimit, rrjedhojë e krizës globale të shkaktuar nga lufta në Ukrainë, të riorjentohet drejt tregjeve të reja; Të rritet përgjegjësia dhe eficensa në menaxhimin e rezervave shtetërore në mallrat strategjike, Të rritet efektiviteti i organeve të ngarkuara me ligj për kontrollin në tregje për eleminimin e spekullimit me çmimet.
